Κάνναβη: Οι επιπτώσεις στην ανάπτυξη των νέων

Μετά το πρόσφατο συμβάν κατάρρευσης νέου μετά από χρήση κάνναβης στο σχολικό περιβάλλον θα πρέπει να σημειωθούν για μία ακόμη φορά οι επιπτώσεις που έχει η χρήση κάνναβης, και ιδίως από νεαρά άτομα.

Η κουλτούρα της αποδοχής και η παραπληροφόρηση γύρω από την κάνναβη έχουν δημιουργήσει μια επικίνδυνη σύγχυση, ειδικά ανάμεσα στους νέους, ακόμη και στο πρόσφατο παράδειγμα της Πάτρας. Πολλοί νέοι, ιδίως, θεωρούν τη χρήση της ως αθώα συνήθεια.

Το σύστημα των ενδοκανναβινοειδών  είναι ένα βιολογικό ρυθμιστικό σύστημα, το οποίο παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού, δηλαδή στην ισορροπία και τη σταθερότητα των φυσιολογικών λειτουργιών. Εμπλέκεται σε λειτουργίες, όπως η διάθεση και τα συναισθήματα (ιδίως η ευχαρίστηση/ανταμοιβή), η όρεξη, ο μεταβολισμός, ο καρδιακός και αναπνευστικός ρυθμός, το επίπεδο εγρήγορσης, η μνήμη, η μάθηση, η αντίληψη του πόνου, φλεγμονώδεις αντιδράσεις, θερμορύθμιση. Τα ενδοκανναβινοειδή είναι ουσίες που παράγει φυσικά το σώμα και μοιάζουν χημικά με τα φυτικά κανναβινοειδή (όπως η τετραϋδροκανναβινόλη -THC και η κανναβιδιόλη -CBD).

Η χρήση προϊόντων από το φυτό της κάνναβης γίνεται από διάφορους πολιτισμούς για ψυχοδραστικούς και θεραπευτικούς σκοπούς. Το φυτό της κάνναβης περιέχει μια σημαντική ποικιλία από ουσίες αυτής της κατηγορίας, σημαντικότερες των οποίων είναι η THC που δρα στο ΚΝΣ και στους υποδοχείς του οργανισμού CB1 και είναι επομένως ψυχοδραστική και η CBD, που δρα στους υποδοχείς CB2 που βρίσκονται στην περιφέρεια του σώματος και δεν είναι ψυχοδραστική.

Τα ημισυνθετικά κανναβινοειδή προέρχονται από χημική επεξεργασία ουσιών εξαγόμενων από την κάνναβη. Είναι πιο ισχυρά από τη φυσική κάνναβη και οι κίνδυνοι που συνεπάγονται είναι σαφώς αυξημένοι, συμπεριλαμβανομένων των οξέων ψυχωσικών επεισοδίων, του συγχυτικού παραληρήματος και του κώματος.

Τα συνθετικά κανναβινοειδή είναι προϊόντα αποκλειστικά χημικής σύνθεσης με πολλές (δεκάδες) φορές πιο ισχυρή δράση στους υποδοχείς CB1 σε σχέση με τη φυτική κάνναβη. Είναι πάνω από 100 οι διαφορετικές χημικές ουσίες που έχουν ταυτοποιηθεί και κυκλοφορούν με διάφορα ονόματα, όπως bonsai, skunk, spice, black mamba, κλπ. Φέρουν υψηλότατoυς κινδύνους τόσο ψυχοπαθολογικής (όπως τα οξέα ψυχωσικά επεισόδια), όσο και σωματικής φύσεως (στη διεθνή βιβλιογραφία έχουν περιγραφεί καρδιακές αρρυθμίες, σπασμοί, αναπνευστική καταστολή, κώμα αλλά και αρκετοί θάνατοι). Η χρήση κανναβινοειδών μπορεί να έχει άμεσες (βραχυχρόνιες) και μακροχρόνιες συνέπειες, οι οποίες είναι εντονότερες στους έφηβους απ’ ότι στους ενήλικες, γιατί στην εφηβεία δεν έχει ολοκληρωθεί η αναπτυξιακή ωρίμανση του εγκεφάλου.

H επιστημονική αλήθεια επομένως αποδεικνύεται διαφορετική: η χρήση κάνναβης από ανηλίκους αποτελεί σοβαρό ζήτημα δημόσιας υγείας που δεν επιδέχεται εφησυχασμό. Ο εγκέφαλος των εφήβων βρίσκεται σε κρίσιμη φάση ωρίμανσης. Η τετραϋδροκανναβινόλη (THC),δραστική ουσία της κάνναβης, μπορεί να διαταράξει τους μηχανισμούς που ρυθμίζουν την ομαλή νευρολογική ανάπτυξη, με μακροχρόνιες συνέπειες.

Η συστηματική έκθεση στην ουσία συνδέεται με εξασθένηση μνήμης, προσοχής και συγκέντρωσης. Αυτό οδηγεί σε πτώση στις σχολικές επιδόσεις, δυσκολία στην αντιμετώπιση προκλήσεων και περιορισμένη ικανότητα λήψης κρίσιμων αποφάσεων. Η πρώιμη χρήση μπορεί να προκαλέσει επίσης μακροχρόνια έκπτωση των πνευματικών ικανοτήτων. Επιπλέον, η κάνναβη αυξάνει τον κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, όπως ψύχωση και σχιζοφρένεια, ενώ συνδέεται με κατάθλιψη και αυτοκτονικό ιδεασμό. Συχνά συνοδεύεται από απώλεια κινήτρου για τη ζωή, έντονη απάθεια και κοινωνική απομόνωση.

Ανησυχητική η κατάσταση στην Ελλάδα – Δεν είναι αθώα η χρήση της κάνναβης

Σύμφωνα με την Πανευρωπαϊκή έρευνα στον μαθητικό πληθυσμό για το αλκοόλ και τα άλλα ναρκωτικά – ESPAD (2024), η εικόνα που προκύπτει για την Ελλάδα είναι ανησυχητική. Η κάνναβη παραμένει η πιο διαδεδομένη παράνομη ουσία. Πάνω από τους μισούς εφήβους θεωρούν ότι η δοκιμή κάνναβης είναι ακίνδυνη, γεγονός που δείχνει πόσο έχει εδραιωθεί η λανθασμένη αντίληψη περί «αθώας» χρήσης. Παράλληλα, ένας στους τρεις δηλώνει ότι μπορεί να βρει κάνναβη εύκολα, κάτι που υπογραμμίζει την αυξημένη διαθεσιμότητα της ουσίας. Η χρήση της ουσίας στους νέους επίσης δεν είναι αμελητέα: ένας στους εννέα έχει δοκιμάσει κάνναβη έστω και μία φορά στη ζωή του ενώ κάποιοι εξ αυτών αναφέρουν ότι έχουν βρεθεί σε τμήμα επειγόντων περιστατικών λόγω χρήσης κάνναβης ή άλλων ουσιών.

Όλα τα στοιχεία αυτά υπογραμμίζουν την ανάγκη για υπεύθυνη ενημέρωση και δράση. Η πρόληψη πρέπει να βασίζεται σε επιστημονικά τεκμηριωμένες πρακτικές και να υλοποιείται μέσα από συντονισμένες παρεμβάσεις. Οι νέοι χρειάζονται έγκαιρη και έγκυρη ενημέρωση από τις αρμόδιες υπηρεσίες, ώστε να καταρριφθούν οι μύθοι και να προστατευθεί η υγιής ανάπτυξή τους. Ο Εθνικός Οργανισμός Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων παρέχει υπηρεσίες για την αντιμετώπιση και την διαχείριση της εξάρτησης από κάνναβη και στον νεανικό πληθυσμό. Απώτερος στόχος είναι η απομάκρυνση από την εξαρτητική συμπεριφορά και την εξάρτηση από την κάνναβη ενδυναμώνοντας την προσωπικότητα και ευαισθητοποιώντας εντατικά επί του θέματος. Η σωστή πληροφόρηση δεν είναι επιλογή, αλλά κοινωνική ευθύνη.

Αναφορά της Ελλάδας στην Οριζόντια Ομάδα για τα Ναρκωτικά της ΕΕ στα καναβιδοειδή

Μάλιστα στην πρόσφατη σύνοδο της Οριζόντιας Ομάδας για τα Ναρκωτικά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 4 Νοεμβρίου 2025, στην συζήτηση που πραγματοποιήθηκε για τους ατμιστές, τα βρώσιμα και άλλα παρόμοια προϊόντα που περιέχουν ψυχοδραστικές ουσίες, ο Εκπρόσωπος της Ελλάδας και Εθνικός Συντονιστής για τις Εξαρτήσεις κ. Θεοχάρης υπερτόνισε την ανάγκη για καθολική και οριζόντια εφαρμογή ελέγχου των συνθετικών καναβιδοειδών σε όλα τα κράτη της Ε.Ε..

Είναι αναγκαία η διατομεακή συνεργασία και με άλλες ομάδες εργασίας της Ε.Ε.. Η πρόταση του Εκπρόσωπου της Ελλάδας στην Οριζόντια Ομάδα για τα Ναρκωτικά ήταν να υπάρξει εντατικοποίηση δράσεων, αλλά και δημιουργία ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης (EWS) στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμπεριλαμβάνοντας το αντικείμενο αυτό.

Το πρόβλημα είναι μεγάλο. Δεν υπάρχει ορθή ενημέρωση των νέων και ανηλίκων. Είναι πολλά τα περιστατικά, τα οποία προκύπτουν, και οφείλουμε ως χώρες της Ε.Ε. να εντατικοποιήσουμε τις δράσεις μας και να ενισχύσουμε την πρόληψη περαιτέρω.

*Ο Θανάσης Θεοχάρης είναι Πρόεδρος του Εθνικού Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων (ΕΟΠΑΕ)