Η κυβέρνηση χαρακτηρίζει την απειλή ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας και προετοιμάζει σχέδιο αντιμετώπισης, ενώ επιστήμονες προειδοποιούν ότι η διακοπή του ρεύματος AMOC θα μπορούσε να προκαλέσει μια «νέα εποχή παγετώνων» στη βόρεια Ευρώπη και να διαταράξει το παγκόσμιο κλίμα.
Η Ισλανδία έχει χαρακτηρίσει την πιθανή κατάρρευση ενός σημαντικού συστήματος θαλάσσιων ρευμάτων του Ατλαντικού Ωκεανού ως ζήτημα εθνικής ασφάλειας και υπαρξιακή απειλή, αναγκάζοντας στην κυβέρνηση να σχεδιάσει σενάρια αντιμετώπισης των χειρότερων πιθανών εξελίξεων, όπως δήλωσε ο υπουργός Κλίματος της χώρας στο Reuters.
Το Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), είναι ένα εξαιρετικά σημαντικό σύστημα ρευμάτων που μεταφέρει θερμό νερό από τον Ισημερινό προς τους πόλους και κρύο νερό αντίστροφα. Η ροή του θερμού νερού συμβάλλει στο να παραμένουν οι ευρωπαϊκοί χειμώνες ήπιοι.
Ωστόσο, η αύξηση της θερμοκρασίας επιταχύνει το λιώσιμο των πάγων της Αρκτικής και προκαλεί τη ροή ψυχρού, γλυκού νερού από το παγοκάλυμμα της Γροιλανδίας προς τον ωκεανό. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι αυτή η εισροή μπορεί να διαταράξει τη ροή του ρεύματος.
Μία «μικρή εποχή των παγετώνων»
Μια πιθανή κατάρρευση του AMOC θα μπορούσε να προκαλέσει μια σύγχρονη «μικρή εποχή των παγετώνων», με τις χειμερινές θερμοκρασίες στη βόρεια Ευρώπη να πέφτουν σε πρωτοφανή επίπεδα ψύχους, φέρνοντας πολύ περισσότερα χιόνια και πάγο. Το AMOC έχει καταρρεύσει και στο παρελθόν — χαρακτηριστικά λίγο πριν από την τελευταία Εποχή των Παγετώνων, που έληξε πριν από περίπου 12.000 χρόνια.
«Πρόκειται για άμεση απειλή για την εθνική μας ανθεκτικότητα και ασφάλεια», δήλωσε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο υπουργός Κλίματος της Ισλανδίας, Γιοχάν Παλ Γιοχάνσον. «Είναι η πρώτη φορά που ένα συγκεκριμένο φαινόμενο που σχετίζεται με το κλίμα τίθεται επισήμως ενώπιον του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας ως πιθανή υπαρξιακή απειλή».
Η αναβάθμιση του ζητήματος σημαίνει ότι τα υπουργεία της Ισλανδίας θα βρίσκονται σε επιφυλακή και θα συντονίζουν την αντίδρασή τους, ανέφερε ο Γιοχάνσον. Η κυβέρνηση αξιολογεί ποια περαιτέρω έρευνα και πολιτικές χρειάζονται, ενώ εργάζεται ήδη σε σχέδιο ετοιμότητας για καταστροφές.
Οι κίνδυνοι που εξετάζονται καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα τομέων — από την ενεργειακή και επισιτιστική ασφάλεια, έως τις υποδομές και τις διεθνείς μεταφορές.
Παρενέργειες σε παγκόσμιο επίπεδο
Μια κατάρρευση του ρεύματος του Ατλαντικού θα μπορούσε να έχει συνέπειες πολύ πέρα από τη βόρεια Ευρώπη. Σύμφωνα με τους επιστήμονες, θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει τα μακροχρόνια μοτίβα βροχοπτώσεων από τα οποία εξαρτώνται οι αγρότες επιβίωσης στην Αφρική, την Ινδία και τη Νότια Αμερική.
Επιπλέον, θα μπορούσε να συμβάλει στην ταχύτερη υπερθέρμανση της Ανταρκτικής, όπου ο πάγος γύρω από την ήπειρο, αλλά και οι παγοκαλύψεις πάνω της, βρίσκονται ήδη σε κίνδυνο λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Οι επιστήμονες έχουν προειδοποιήσει ότι ο κόσμος υποτιμά την απειλή μιας πιθανής κατάρρευσης του AMOC, η οποία θα μπορούσε να γίνει αναπόφευκτη μέσα στις επόμενες δεκαετίες, εάν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες συνεχίσουν να αυξάνονται.
Το Συμβούλιο Υπουργών των Σκανδιναβικών Χωρών χρηματοδότησε τον Οκτώβριο το εργαστήριο “Nordic Tipping Week”, στο οποίο 60 ειδικοί εξέτασαν πώς θα μπορούσαν να επηρεαστούν οι κοινωνίες από ένα τέτοιο φαινόμενο. Οι διοργανωτές ανέφεραν ότι ολοκληρώνουν τις σχετικές συστάσεις.
«Υπάρχει πληθώρα ερευνών για το πότε ακριβώς μπορεί να συμβεί κάτι τέτοιο», δήλωσε ο φυσικός ωκεανογράφος Άλεξι Νουμέλιν από το Φινλανδικό Μετεωρολογικό Ινστιτούτο. «Υπάρχουν όμως πολύ λιγότερες για το ποιο θα είναι το πραγματικό κοινωνικό αντίκτυπο».
Τη Δευτέρα, επιστήμονες από περισσότερα από 30 πανεπιστήμια και διεθνείς οργανισμούς έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου για την επιταχυνόμενη τήξη των παγετώνων και των παγοκαλυμμάτων της Γης.
Υπουργεία Περιβάλλοντος και Μετεωρολογικές Υπηρεσίες σε ολόκληρη τη βόρεια Ευρώπη δήλωσαν στο Reuters ότι χρηματοδοτούν επιπλέον έρευνες και εκτιμούν πιθανούς κινδύνους στο πλαίσιο των εθνικών σχεδίων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή.
Η μετεωρολογική υπηρεσία της Ιρλανδίας ενημέρωσε πέρυσι τον πρωθυπουργό και τον περασμένο μήνα κοινοβουλευτική επιτροπή για τις επιστημονικές εξελίξεις.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος της Νορβηγίας δήλωσε ότι «επιδιώκει να εμβαθύνει την κατανόηση του ζητήματος μέσω νέας έρευνας» πριν αποφασίσει αν θα χαρακτηρίσει το AMOC ως κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ανέφερε ότι παρακολουθεί τις επιστημονικές αναφορές, οι οποίες υποδεικνύουν πως μια απότομη κατάρρευση είναι απίθανη μέσα σε αυτόν τον αιώνα, ενώ έχει διαθέσει πάνω από 81 εκατομμύρια λίρες για έρευνα σχετικά με το πότε τα κλιματικά συστήματα της Γης μπορεί να φτάσουν σε σημείο μη επιστροφής.
«Η επιστήμη εξελίσσεται πολύ γρήγορα και ο χρόνος για δράση τελειώνει, γιατί το σημείο καμπής μπορεί να είναι πολύ κοντά», προειδοποίησε ο ωκεανογράφος και κλιματολόγος Στέφαν Ράμστορφ από το Ινστιτούτο Κλιματικών Επιδράσεων Πότσνταμ της Γερμανίας.
Η Ισλανδία, καθώς η υπερθέρμανση επιταχύνεται και οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται, δεν αφήνει τίποτα στην τύχη.
«Ο θαλάσσιος πάγος θα μπορούσε να επηρεάσει τη ναυσιπλοΐα· τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα μπορούσαν να πλήξουν σοβαρά την ικανότητά μας να διατηρήσουμε οποιαδήποτε γεωργική ή αλιευτική δραστηριότητα — τομείς κρίσιμους για την οικονομία και την επισιτιστική μας ασφάλεια», είπε ο Γιοχάνσον.
«Δεν μπορούμε να περιμένουμε οριστικά, μακροχρόνια επιστημονικά συμπεράσματα πριν δράσουμε».
