Όταν ένας Βρετανός φυσικός ύφανε στο σκοτάδι του εργαστηρίου το νήμα που θα συνέδεε την ανθρωπότητα
Mέσα σε ένα γραφείο του CERN στη Γενεύη, ο Βρετανός φυσικός και μηχανικός υπολογιστών Τim Berners-Lee καταθέτει μια πρόταση που φαντάζει ταπεινή.
Τιτλοφορείται: «WorldWideWeb: Proposal for a HyperText Project». Κανείς γύρω του δεν υποψιάζεται ότι εκείνη τη στιγμή γεννιέται το εργαλείο που θα αλλάξει για πάντα τη σχέση του ανθρώπου με την πληροφορία, τη γνώση και την επικοινωνία.
Το ημερολόγιο γράφει 12 Νοεμβρίου 1990.
Το όραμα στο CERN
Ο Berners-Lee εργάζεται ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών, έναν λαβύρινθο υπολογιστών που δεν «μιλούν» μεταξύ τους.
Κάθε τμήμα έχει το δικό του λογισμικό, τα δικά του αρχεία, τις δικές του φόρμες αναζήτησης. Οι ερευνητές δυσκολεύονται να ανταλλάξουν δεδομένα, να συνδέσουν πληροφορίες, να κρατήσουν μια ενιαία εικόνα των πειραμάτων τους.
Μέσα σε αυτή την αποσπασματικότητα, εκείνος φαντάζεται κάτι διαφορετικό: μια ανοιχτή «ύφανση» πληροφοριών, όπου κάθε έγγραφο θα συνδέεται με κάποιο άλλο μέσω υπερσυνδέσμων — όπως ακριβώς λειτουργεί και η ίδια η ανθρώπινη σκέψη, από ιδέα σε ιδέα.
Δεν χρειάζεται να ξέρεις πού βρίσκεται το αρχείο· αρκεί να ακολουθήσεις το νήμα.
Η γλώσσα του υπερκειμένου
Για να λειτουργήσει αυτός ο ιστός, χρειάζεται μια κοινή «γλώσσα». Ένα σύστημα σήμανσης που θα επιτρέπει σε διαφορετικούς υπολογιστές να διαβάζουν το ίδιο κείμενο με τον ίδιο τρόπο. Ο Berners-Lee την ονομάζει HyperText Markup Language — ή απλώς HTML.
Με την HTML, κάθε σελίδα μπορεί να «γνωρίζει» τις άλλες. Και μέσα από συνδέσμους — τους πρώτους hyperlinks — το σύνολο των εγγράφων μετατρέπεται σε ένα ζωντανό δίκτυο.
Η πρόταση του Νοεμβρίου 1990 προβλέπει και κάτι ακόμη: ο χρήστης δεν θα είναι μόνο αναγνώστης, αλλά και δημιουργός.
Θα μπορεί να προσθέτει νέο υλικό, να επεκτείνει τον ιστό. Η διαδραστικότητα, αυτή που σήμερα θεωρούμε αυτονόητη, μπαίνει από τότε στο DNA του web.
Από το χαρτί στον κώδικα
Στις εβδομάδες που ακολουθούν, ο Berners-Lee και ο Βέλγος συνεργάτης του Robert Cailliau περνούν από τη θεωρία στην πράξη.
Με τη βοήθεια ενός υπολογιστή NeXT – δημιούργημα της εταιρείας που είχε ιδρύσει ο Steve Jobs μετά την αποχώρησή του από την Apple – αρχίζουν να γράφουν τον πρώτο περιηγητή και τον πρώτο διακομιστή.
Μέχρι τα Χριστούγεννα του 1990, ο πρώτος browser-editor είναι έτοιμος: μπορεί να εμφανίσει κείμενο, να ανοίξει υπερσυνδέσμους, να επιτρέψει την επεξεργασία και αποθήκευση σελίδων.
Μαζί του, γεννιούνται τα πρωτόκολλα HTTP και οι διευθύνσεις URL — τα θεμέλια πάνω στα οποία θα στηριχθεί όλο το διαδίκτυο όπως το ξέρουμε σήμερα.
Η πρώτη ιστοσελίδα, στο info.cern.ch, περιγράφει απλώς τι είναι το WorldWideWeb. Μια πρόταση, μια περιγραφή, ένας σπόρος που ετοιμάζεται να φυτρώσει.
Η επανάσταση αρχίζει σιωπηλά
Οι περισσότεροι στο CERN δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία του. Ακόμα και ο προϊστάμενος του Berners-Lee, όταν βλέπει την πρόταση, γράφει στο περιθώριο: «Vague, but exciting» – «Αόριστο, αλλά συναρπαστικό». Κι όμως, από αυτό το «αόριστο» θα γεννηθεί η μεγαλύτερη επανάσταση πληροφορίας μετά την τυπογραφία.
Στην καρδιά του οράματος υπάρχει κάτι θεμελιώδες: η ελευθερία. Ο Berners-Lee επιμένει ότι το Web πρέπει να είναι ανοιχτό, δημόσιο, χωρίς κεντρικό έλεγχο, διαθέσιμο σε όλους. Αυτή η φιλοσοφία θα επιτρέψει την εξάπλωσή του τα επόμενα χρόνια, όταν το CERN παραχωρεί τον κώδικα ελεύθερα στο κοινό το 1993.
Από το εργαστήριο στον κόσμο
Μέσα σε λιγότερο από μια δεκαετία, ο παγκόσμιος ιστός γίνεται οικεία λέξη σε κάθε σπίτι. Το Web συνδέει πανεπιστήμια, επιχειρήσεις, κυβερνήσεις και, γρήγορα, απλούς πολίτες.
Το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, τα πρώτα sites, οι μηχανές αναζήτησης, οι διαδικτυακές κοινότητες — όλα ξεκινούν από εκείνο το χαρτί στο CERN.
Το Διαδίκτυο υπήρχε ήδη. Αλλά ο Παγκόσμιος Ιστός είναι αυτό που του δίνει ψυχή. Δεν βρίσκεις απλώς υπολογιστές — βρίσκεις πληροφορίες, εικόνες, ήχους, ιδέες. Από τις πρώτες στατικές σελίδες μέχρι τα κοινωνικά δίκτυα και την τεχνητή νοημοσύνη, όλα βαδίζουν πάνω στην ίδια αρχή: την ελεύθερη σύνδεση της γνώσης.
Η υπόσχεση και το ερώτημα
Τριάντα πέντε χρόνια μετά, η εφεύρεση του Berners-Lee μάς έχει ενώσει όσο ποτέ — αλλά και μας έχει εκθέσει σε προκλήσεις που τότε δεν μπορούσε να φανταστεί: παραπληροφόρηση, εμπορευματοποίηση, απώλεια ιδιωτικότητας.
Ο ίδιος επιμένει ότι το Web δεν πρέπει να χαθεί μέσα στην ισχύ των εταιρικών «κολοσσών». Θέλει να το «ξαναπλέξει» έτσι ώστε να υπηρετεί ξανά τον άνθρωπο, όχι την αγορά.
Κι όμως, εκείνο το πρωινό της 12ης Νοεμβρίου 1990, τίποτα απ’ όλα αυτά δεν υπάρχει ακόμη. Μόνο ένας επιστήμονας που κοιτάζει την οθόνη του NeXT και φαντάζεται έναν κόσμο όπου οι ιδέες όλων θα μπορούν να συνδεθούν με ένα απλό κλικ.
Η μέρα που γεννιέται ο Παγκόσμιος Ιστός δεν είναι απλώς η αρχή μιας τεχνολογίας. Είναι η στιγμή που η ανθρωπότητα αρχίζει να υφαίνει, για πρώτη φορά, έναν κοινό νου.
