Η μέρα που κανείς δεν πίστευε ότι ο μαύρος χρυσός θα αναστηθεί – Η αγορά βυθίζεται, οι πετρελαιοπαραγωγοί σε πανικό, οι οικονομίες της Ασίας καταρρέουν
Νωρίς το πρωί στο Λονδίνο, οι traders κοιτούν άναυδοι τα monitors: το Brent κατρακυλά στα 8,38 δολάρια το βαρέλι – το χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 25 ετών. Στις αίθουσες συναλλαγών του ICE επικρατεί απόλυτη σιωπή. Οι αναλυτές μιλούν για «τέλος εποχής».
Το ημερολόγιο γράφει 30 Οκτωβρίου 1998. Η ασιατική κρίση έχει ήδη παραλύσει τις αγορές, η Ρωσία έχει κηρύξει στάση πληρωμών και η ζήτηση για πετρέλαιο έχει καταρρεύσει. Από το Ριάντ έως τη Μόσχα, κυβερνήσεις και πετρελαϊκοί κολοσσοί ψάχνουν τρόπο να επιβιώσουν.
Ο κόσμος βυθίζεται
Στην Τζακάρτα, οι ουρές στα σούπερ μάρκετ θυμίζουν πόλεμο. Το ρούπι υποχωρεί κατά 80%, οι τιμές στα καύσιμα εκτινάσσονται. Στη Ρωσία, το ρούβλι έχει χάσει τη μισή του αξία και οι δημόσιοι υπάλληλοι πληρώνονται με καθυστέρηση μηνών. Η ζήτηση για ενέργεια εξαφανίζεται. Οι ΗΠΑ, ακόμη ισχυρές μετά το χρηματιστηριακό ράλι των ’90s, βλέπουν το πετρέλαιο να γίνεται τόσο φτηνό που απειλεί με κατάρρευση ολόκληρες αλυσίδες παραγωγής στο Τέξας και τη Λουιζιάνα. «Ήταν η εποχή που πιστεύαμε πως τα ορυκτά καύσιμα είχαν περάσει το απόγειό τους», θα πει αργότερα ο Νταν Γιέργκιν, ιστορικός της αγοράς ενέργειας.
«Ο κόσμος δεν καταλάβαινε ότι ο κύκλος μόλις άρχιζε να γυρίζει».
Το ρωσικό μάθημα
Η κατάρρευση του 1998 αλλάζει ριζικά τη Μόσχα. Ο νεαρός τότε πρωθυπουργός Βλαντίμιρ Πούτιν βλέπει το κρατικό ταμείο να αδειάζει. Οι ρωσικές εταιρείες πετρελαίου αδυνατούν να πληρώσουν φόρους, οι επενδύσεις στα κοιτάσματα της Σιβηρίας σταματούν. Αλλά τα πάντα θα αλλάξουν γρήγορα.
Από τις στάχτες αυτής της κρίσης θα γεννηθεί μια νέα ενεργειακή πολιτική: ο έλεγχος του κράτους πάνω στα κοιτάσματα, οι στρατηγικές συμμαχίες με τις χώρες του Κόλπου και –τελικά– η ιδέα που θα οδηγήσει, πολύ αργότερα, στη γέννηση του OPEC+.
Ο OPEC στα πρόθυρα διάλυσης
Εκείνες τις μέρες του Οκτωβρίου, ακόμη και ο ΟΠΕΚ φαίνεται ανίσχυρος. Τα μέλη του αλληλοκατηγορούνται για υπερπαραγωγή.
Το Ιράν και το Ιράκ πουλούν φθηνά για να χρηματοδοτήσουν τις κυβερνήσεις τους. Η Σαουδική Αραβία βλέπει τα έσοδά της να βυθίζονται και πιέζει για ιστορική συμφωνία περικοπών. «Θα μειώσουμε την παραγωγή ή θα πεθάνουμε όλοι μαζί», λέει ο υπουργός Πετρελαίου του Ριάντ σε μια δραματική σύσκεψη.
Τρεις μήνες αργότερα, τον Μάρτιο του 1999, ο OPEC συμφωνεί για πρώτη φορά μετά από χρόνια σε συντονισμένες περικοπές, ανοίγοντας το δρόμο για την ανάκαμψη των τιμών.
Από την κατάρρευση στην «ανάσταση»
Το 1999 το Brent επιστρέφει στα 18 δολάρια. Μέσα σε πέντε χρόνια, με τη ραγδαία άνοδο της Κίνας και τη σταθεροποίηση της Ρωσίας, ξεκινά το μεγαλύτερο bull run στην ιστορία του πετρελαίου: από τα $10 στα $140. Η κρίση του 1998 αποδείχθηκε η «σκοτεινή αυγή» μιας νέας εποχής.
Ο OPEC έγινε πιο ενωμένος, η Μόσχα πιο διεκδικητική, και ο κόσμος –δίχως να το ξέρει– μπήκε στην εποχή της ενεργειακής γεωπολιτικής. Το μάθημα; Κάθε φορά που η αγορά πετρελαίου δείχνει να πεθαίνει, επιστρέφει ισχυρότερη.
Η 30ή Οκτωβρίου 1998 θυμίζει ότι οι κρίσεις της ενέργειας δεν τελειώνουν ποτέ – απλώς αλλάζουν μορφή. Κάποτε ήταν η κατάρρευση των τιμών, σήμερα είναι η ενεργειακή μετάβαση. Και κάθε φορά, το ερώτημα μένει ίδιο: ποιος ελέγχει τον επόμενο κύκλο;
