Το ειρηνευτικό σχέδιο του Τραμπ διέλυσε το όραμα του Νετανιάχου για τη Γάζα.
Της Σίρα Έφρον (Shira Efron) *
Το κείμενο δημοσιεύτηκε στους New York Times. Μετάφραση Δημήτρης Β. Πεπόνης.
Ερωτήματα παραμένουν σχετικά με το εάν η κατάπαυση πυρός μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς θα τηρηθεί και πώς -ή αν- τα μέρη θα προχωρήσουν στα πολύ πιο ακανθώδη ζητήματα του σχεδίου που υποστηρίχθηκε από τις ΗΠΑ και οδήγησε σε αυτήν. Ωστόσο, είναι σαφές ότι αυτή η σημαντική εξέλιξη σηματοδοτεί την αρχή του τέλους.
Δηλαδή, είναι σαφές στους περισσότερους εκτός από την κυβέρνηση του πρωθυπουργού Μπέντζαμιν Νετανιάχου, η οποία ελαχιστοποιεί το πεδίο εφαρμογής της συμφωνίας ενώ την παρουσιάζει ως θρίαμβο σε διπλωματικό και ηθικό επίπεδο και σε επίπεδο ασφάλειας: το Ισραήλ διατηρεί στρατεύματα στο μεγαλύτερο μέρος της Γάζας ακόμη και μετά την απελευθέρωση των ομήρων, χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για περαιτέρω αποχώρηση.
Η κυβέρνηση ψήφισε υπέρ της έγκρισης της πρώτης φάσης της συμφωνίας -την ανταλλαγή ομήρων και κρατουμένων, την στρατιωτική αποχώρηση στη Γάζα, την αυξημένη ανθρωπιστική βοήθεια προς τη Λωρίδα και την κατάπαυση του πυρός. Δεν αντιμετώπισε τα πιο δύσκολα ζητήματα: την πλήρη απόσυρση στην περίμετρο ασφαλείας, τη διακυβέρνηση της Γάζας και «μια αξιόπιστη οδό προς την παλαιστινιακή αυτοδιάθεση και κρατική υπόσταση», όπως ζητούν οι μεταγενέστερες φάσεις της συμφωνίας.
Οι δημοσιογράφοι κοντά στον κ. Νετανιάχου ήταν ευθύτατοι: «Δεν υπάρχει δεύτερη φάση. Αυτό είναι σαφές σε όλους, σωστά;» έγραψε ο Amit Segal στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. «Αυτό που έχουμε τώρα είναι μια συμφωνία ομήρων και μια κατάπαυση πυρός ενώ οι συνομιλίες συνεχίζονται με καλή πίστη». Όπως φαίνεται η υπόθεση εργασίας στην Ιερουσαλήμ είναι ότι ενώ οι μάχες δεν θα ξαναρχίσουν σε μεγάλη κλίμακα, ο ισραηλινός στρατός μπορεί να συνεχίσει να χτυπά όπου εντοπίζει απειλές.
Ωστόσο, ιδού η άβολη αλήθεια: Αυτή η «νίκη» είναι στην πραγματικότητα μια ήττα -μια απαραίτητη και ευλογημένη ήττα- του μεσσιανικού οράματος αυτής της κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα, η συμφωνία έρχεται σε άμεση αντίθεση με αυτό που η κυβέρνηση έχει πουλήσει στους Ισραηλινούς εδώ και δύο χρόνια: την υπόσχεση της ολοκληρωτικής νίκης και της καταστροφής της Χαμάς.
Ο κ. Νετανιάχου απέρριψε επανειλημμένα τις εκεχειρίες, αποκαλώντας οποιαδήποτε παύση πυρός παράδοση στη Χαμάς και την τρομοκρατία, απαιτώντας απόλυτη νίκη. Οι υπουργοί ορκίστηκαν να εξαλείψουν τον στρατό της Χαμάς και να τερματίσουν οριστικά τη διακυβέρνησή της.
Η κυβέρνηση παρουσίασε μια ελκυστική εικόνα του μετασχηματισμού της Γάζας. Οι μαζικές εκκενώσεις θα μετεγκαθιστούσαν τους Παλαιστίνιους. Το Υπουργείο Άμυνας δημιούργησε μια «εθελοντική» διεύθυνση μετανάστευσης στη Γάζα και τον Σεπτέμβριο ο κ. Νετανιάχου φέρεται να συναντήθηκε με αξιωματούχους του υπουργείου άμυνας και του υπουργικού συμβουλίου και συζήτησε σχέδια για την έναρξη της απομάκρυνσης των κατοίκων της Γάζας.
Οι αξιωματούχοι επαίνεσαν το Ανθρωπιστικό Ίδρυμα Γάζας, έναν οργανισμό βοήθειας υπό την επίβλεψη του Ισραήλ που αντικατέστησε τις προσπάθειες του ΟΗΕ και άλλες προσπάθειες ανακούφισης. Οι ισραηλινοί οικισμοί στη Γάζα θα ανοικοδομούνταν και η Γάζα θα μετατρεπόταν σε «χρυσωρυχείο (bonanza) ακινήτων». Θα γινόταν προσάρτηση του εδάφους της Δυτικής Όχθης σε μεγάλο βαθμό. Η Παλαιστινιακή Αρχή δεν θα είχε κανένα ρόλο στη μεταπολεμική διακυβέρνηση της Γάζας.
Η πραγματικότητα έχει καταρρίψει σχεδόν κάθε υπόσχεση
Η Χαμάς επιβιώνει. Σύμφωνα με ολόκληρο το σχέδιο που πρότεινε ο πρόεδρος Τραμπ, με το οποίο συμφώνησε ο κ. Νετανιάχου, η ομάδα θα αφοπλιζόταν αλλά δεν θα εξαφανιζόταν, και στους ηγέτες της θα προσφερόταν αμνηστία ή εξορία. Η οργάνωση θα εξακολουθούσε να έχει κάποιο έλεγχο ακόμη και όταν θεωρητικά θα παρέδιδε την εξουσία. Πράγματι, μέσα σε λίγες ώρες από την μερική αποχώρηση του ισραηλινού στρατού, η Χαμάς άρχισε να αναπτύσσει προσωπικό ασφαλείας στην πόλη της Γάζας και έδωσε εντολή στο κοινό να ακολουθήσει τις οδηγίες του. Με βάση την εμπειρία προηγούμενων εκεχειριών, η οργάνωση θα δείξει γρήγορα περισσότερα σημάδια διακυβέρνησης παρέχοντας δημοτικές υπηρεσίες, διαχειριζόμενη νοσοκομεία και την διανομή βοήθειας.
Η σκληρή αλήθεια είναι ότι η Χαμάς είναι μέρος της παλαιστινιακής πολιτείας. Δεν θα έπρεπε ποτέ να είχε γίνει η de facto κυρίαρχη μιας περιοχής με ανεξάρτητες διεθνείς σχέσεις και έλεγχο διεθνών περασμάτων, αλλά ήταν η πολιτική του Ισραήλ τις τελευταίες τέσσερις δεκαετίες που μετέτρεψε τη Χαμάς στην τερατώδη οργάνωση που έχει γίνει -επιτρέποντας στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, την ομάδα από την οποία προήλθε η Χαμάς, να λειτουργεί με σχετικά μικρή εποπτεία στη Γάζα στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ως αντίβαρο στην Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, και αργότερα διευκολύνοντας τη μεταφορά δισεκατομμυρίων δολαρίων από το Κατάρ στην κυβέρνηση της Χαμάς.
Ο περιορισμός της Χαμάς, ο μετριασμός της αρνητικής της επιρροής, ακόμη και ο αφοπλισμός της, είναι λογικές επιδιώξεις, οι οποίες θα μπορούσαν να επιτευχθούν μέσω μιας μακροπρόθεσμης προσπάθειας. Αλλά σε αντίθεση με τους όρκους της ισραηλινής κυβέρνησης, η Χαμάς δεν πρόκειται να πάει πουθενά.
Ούτε ο λαός της Γάζας, παρά τις πιέσεις της ακροδεξιάς να διεκδικήσει την περιοχή για το Ισραήλ. Το σχέδιο του κ. Τραμπ καθιστά σαφές ότι «θα ενθαρρύνει τους ανθρώπους να παραμείνουν και θα τους προσφέρει την ευκαιρία να χτίσουν μια καλύτερη Γάζα». Το Ανθρωπιστικό Ίδρυμα για τη Γάζα αποκλείεται από την τρέχουσα δομή ανθρωπιστικού συντονισμού, η οποία προς το παρόν -έκπληξη- έχει επιστρέψει σε μεγάλο βαθμό στα Ηνωμένα Έθνη. Η ιδέα των ισραηλινών οικισμών στη Γάζα; Εγκαταλελειμμένη, σύμφωνα με το σχέδιο. Προσάρτηση της Δυτικής Όχθης; Αποσύρθηκε μετά τη δήλωση του κ. Τραμπ στις 25 Σεπτεμβρίου ότι δεν θα την επέτρεπε.
Η περιορισμένη άποψη της κυβέρνησης για τη συμφωνία -είτε μετρημένη είτε παραληρηματική- έρχεται σε αντίθεση με το όραμα του κ. Τραμπ. Αγνοεί τη δέσμευσή του για κάτι περισσότερο από μια παύση των μαχών. «Αυτό έχει να κάνει με κάτι περισσότερο από τη Γάζα. Έχει να κάνει με την ειρήνη στη Μέση Ανατολή, και είναι κάτι απίστευτο», δήλωσε στην εκπομπή «Hannity» του Fox News.
Η κυβέρνηση πρέπει επίσης να λάβει υπόψη την αποφασιστικότητα άλλων ενδιαφερόμενων εθνών. Επιδιώκοντας να ενισχύσουν την ηγεσία τους στην περιοχή και να στηρίξουν την κυβέρνηση Τραμπ, τα αραβικά κράτη φέρονται να είναι ανοιχτά στο να πιέσουν τη Χαμάς προς τον αφοπλισμό, όσο μη ικανοποιητικά κι αν είναι τα αποτελέσματα στα μάτια του Ισραήλ. Τα κράτη του Κόλπου, η Αίγυπτος και η Τουρκία υποστηρίζουν μια πολυεθνική δύναμη σταθεροποίησης, δεσμεύοντας χρηματοδότηση για την ανοικοδόμηση, και υπόσχονται να ωθήσουν την Παλαιστινιακή Αρχή σε γνήσιες μεταρρυθμίσεις, ώστε να μπορέσει να κυβερνήσει ξανά τη Γάζα.
Τι εξώθησε τον κ. Νετανιάχου να πάρει μια απόφαση ενάντια στη φυσική του τάση να μετακυλίει τα ζητήματα (στο μέλλον), καθώς και να συμφωνήσει σχεδόν σε όλα όσα είπε ότι αντιτίθεται; Απλώς, ο κ. Τραμπ. Η αποτυχημένη απόπειρα του Ισραήλ να δολοφονήσει μέλη της ηγεσίας της Χαμάς στη Ντόχα του Κατάρ, ξεκίνησε μια σειρά γεγονότων που οδήγησαν τον Αμερικανό πρόεδρο και τους ομολόγους του από το Κατάρ, την Αίγυπτο και την Τουρκία να πιέσουν το Ισραήλ από τη μία πλευρά, και τη Χαμάς από την άλλη, να υπογράψουν μια συμφωνία-πλαίσιο και προφανώς να διαπραγματευτούν τις λεπτομέρειες αργότερα. Το να πουν «Όχι» ή «Ναι, μεν αλλά» και να κερδίσουν χρόνο τους αφαιρέθηκε ως επιλογή.
Είναι κατανοητό γιατί η κυβέρνηση του κ. Νετανιάχου πανηγυρίζει τη συμφωνία αλλά ταυτόχρονα κλείνει το μάτι στην ιδέα ότι η κατάπαυση του πυρός μπορεί να είναι προσωρινή και ένα στρατηγικό επίτευγμα. Η παραδοχή του αντίθετου σημαίνει αναγνώριση μιας αφόρητης αλήθειας.
Δηλαδή, ότι ο μακροβιότερος μεγάλος πόλεμος στην ιστορία του Ισραήλ, οι όμηροι που κρατήθηκαν αιχμάλωτοι για πάνω από δύο χρόνια σε αφόρητες συνθήκες και που πολλοί από αυτούς πέθαναν σε αιχμαλωσία, οι περίπου 2.000 νεκροί Ισραηλινοί και οι περισσότεροι από 67.000 νεκροί Παλαιστίνιοι, σύμφωνα με το Υπουργείο Υγείας που διοικείται από τη Χαμάς, η Γάζα που έχει μετατραπεί σε ερείπια, και το Ισραήλ που τελεί υπό διεθνή απομόνωση — όλα αυτά δεν οδήγησαν στο υποσχεθέν όραμα της Επαγγελίας αλλά σε μια διαπραγματευτική διευθέτηση ή λύση που ανασταίνει τις ίδιες τις ιδέες στις οποίες ο κ. Νετανιάχου αντιτάχθηκε κατά τη διάρκεια ολόκληρης της καριέρας του. Η ήττα τους είναι μια νίκη για τους Ισραηλινούς, τους Παλαιστίνιους και άλλους στην περιοχή που αναζητούν μια εναλλακτική λύση στην παρατεταμένη αιματοχυσία.
* H Δρ. Efron είναι διακεκριμένος πρόεδρος πολιτικής για το Ισραήλ και ανώτερος συνεργάτης στο ινστιτούτο RAND.
