Όσοι έχουν ζήσει έστω και μία φορά υπνική παράλυση, θυμούνται την εμπειρία για πάντα. Πρόκειται για εκείνη τη στιγμή που ξυπνάς αλλά δεν μπορείς να κουνηθείς ή να μιλήσεις, ενώ έχεις πλήρη συνείδηση του περιβάλλοντος. Αν και δεν είναι επικίνδυνη για την υγεία, η αίσθηση είναι συχνά εξαιρετικά τρομακτική.
Είδη υπνικής παράλυσης
Μονωμένη (ISP): Μεμονωμένα επεισόδια, λίγων δευτερολέπτων ή λεπτών.
Επαναλαμβανόμενη (RISP): Συχνά επεισόδια που προκαλούν άγχος και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής.
Ανάλογα με το πότε συμβαίνει:
Υπναγωγική: Καθώς αποκοιμιέσαι.
Υπνοπομπική: Καθώς ξυπνάς.
Συμπτώματα
Ακινησία και αδυναμία ομιλίας.
Αίσθημα πίεσης στο στήθος ή ότι «πνίγεσαι».
Ψευδαισθήσεις (συχνά η αίσθηση ότι υπάρχει κάποιος στο δωμάτιο).
Έντονος φόβος, παρά την επίγνωση ότι βρίσκεσαι ξύπνιος.
Αιτίες και παράγοντες κινδύνου
Η υπνική παράλυση είναι διαταραχή του ύπνου REM, όταν ο εγκέφαλος «ξυπνά» αλλά το σώμα παραμένει σε ατονία.
Παράγοντες που την πυροδοτούν:
Κακός ή ακανόνιστος ύπνος (jet lag, βάρδιες).
Άγχος, PTSD, ψυχικές διαταραχές.
Κατάχρηση αλκοόλ ή ουσιών.
Κληρονομικότητα.
Συγκεκριμένα φάρμακα.
Διάγνωση
Γίνεται με βάση το ιστορικό και, σε κάποιες περιπτώσεις, μελέτη ύπνου (πολυυπνογραφία) ώστε να αποκλειστούν άλλες διαταραχές όπως ναρκοληψία ή νυχτερινοί τρόμοι.
Αντιμετώπιση και θεραπεία
Ψυχοθεραπεία: CBT για άγχος και τεχνικές χαλάρωσης.
Υγιεινή ύπνου: Σταθερό ωράριο, 7–9 ώρες ύπνου, αποφυγή καφεΐνης/οθονών πριν τον ύπνο.
Φάρμακα: Σε επίμονες περιπτώσεις, με οδηγία γιατρού.
Η υπνική παράλυση δεν είναι επικίνδυνη, αλλά μπορεί να επηρεάσει την ψυχική ευεξία. Η κατανόηση του φαινομένου, σε συνδυασμό με υγιεινές συνήθειες ύπνου και ενημέρωση, μειώνει τη συχνότητα και την έντασή της, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής.
