Κι αν πεθάνει ο Πατέρας;

Η εικόνα ενός πατέρα σε απεργία πείνας δεν είναι απλώς μια πράξη διαμαρτυρίας. Στην ψυχολογική της διάσταση ενεργοποιεί πανάρχαια σύμβολα, αγγίζοντας χορδές πολύ πιο βαθιές από την τρέχουσα επικαιρότητα. Ο Jung θα μιλούσε εδώ για την «κινητοποίηση αρχετύπων», δηλαδή εκείνων των πρωτόγονων, συλλογικών μορφών που ζουν στο ασυνείδητο και διαμορφώνουν τον τρόπο που νιώθουμε και αντιδρούμε.

Η απεργία πείνας δεν είναι απλώς μια ακραία προσωπική επιλογή· είναι μια πράξη με τεράστιο συμβολικό φορτίο. Όταν ο απεργός είναι πατέρας, το γεγονός αγγίζει ένα ακόμη βαθύτερο επίπεδο γιατί ενεργοποιεί μέσα στο συλλογικό φαντασιακό την ίδια την αρχή του Πατέρα — εκείνου που θέτει τα όρια, που προστατεύει, που κρατά τη συνοχή.

Στην αρχή και μετά το πρώτο σοκ του εγκλήματος των Τεμπών, η κοινωνία αντίκρισε το συλλογικό σώμα που εξασθενούσε, που έχανε τη δύναμή του. Η εικόνα προκάλεσε σοκ και ανέσυρε -στο πρόσωπο της κ. Μαρίας Καρυστιανού- το αρχέτυπο της Μητέρας, δηλαδή την συμπόνια, την τρυφερότητα, την ανάγκη να θρέψουμε, να προστατεύσουμε, να κρατήσουμε ζωντανό. Αυτό το πρώτο κύμα συναισθήματοςένωσε, ξεπερνώντας αρκετές διαχωριστικές γραμμές και γέννησε μια συλλογική εμπειρία πένθους και φροντίδας. Αυτή η ενεργοποίηση του αρχετύπου της Μητέρας προκάλεσε στο κοινωνικό σώμα συμπόνια, συγκίνηση και αίσθηση απώλειας, δημιουργώντας ένα μαζικό βίωμα πένθους και τρυφερότητας, μια προσωρινή υπέρβαση διαφορών (αριστερά/δεξιά, φίλοι/αντίπαλοι), αλλά και ενός είδους ευαλωτότητα αν δεν βρεθεί διέξοδος, οπότε αυτή η ενέργεια γίνεται απόγνωση.

Όμως η ιστορία δεν σταματά εκεί. Στη συνέχεια, με την απεργία πείνας του Πάνου Ρούτσι,  αναδύεται ο Πατέρας – όχι ο βιολογικός, αλλά το αρχέτυπο, δηλαδή η φωνή του Νόμου, της Δικαιοσύνης, της Δομής. Το συναίσθημα ζητά να μετατραπεί σε πράξη. Η φροντίδα μεταμορφώνεται σε απαίτηση: «Ποιος είναι υπεύθυνος; Γιατί φτάσαμε ως εδώ;» Το συλλογικό, μέσα από τον Πατέρα, δεν αρκείται πλέον σε δάκρυα· ζητά λογοδοσία. Το πένθος μετατρέπεται τώρα σε οργή. Η κοινωνία ζητά απαντήσεις. Η ενεργοποίηση του αρχετύπου του Πατέρα σημαίνει απαίτηση δικαιοσύνης, νομιμότητας, λογοδοσίας. Η απεργία πείνας παύει να είναι ιδιωτική πράξη αντίστασης και μετατρέπεται σε πολιτικό γεγονός πρώτης γραμμής.

Αν πεθάνει ο Πατέρας

Αν πεθάνει ο πατέρας, μπορούν να κλείσουν όλη αυτή τη χώρα.

Να τη μεταφέρουν αλλού, να ξεβιδώσουν την Ακρόπολη,

να τυλίξουν τον γαλανό ουρανό της Αττικής και να τον φορτώσουν σε ένα φορτηγό.

Να σβήσουν το φως του ήλιου που τόσο αγαπάμε.

Μπορούν να πάρουν τα πάντα:

το πλακόστρωτο του Πικιώνη,

να αποσυνδέσουν τα Προπύλαια από τον Φιλοπάππου,

να κλέψουν τις καρυάτιδες που απόμειναν,

τα σπίτια, την άμμο, τον άνεμο,

την πλατεία στο Μοναστηράκι και την Παλιά Αγορά,

τα ώριμα καρπούζια, το χαλάζι,

τις επτά το βράδυ, τον Μάιο, τον Ιούνιο, τον Ιούλιο,

τον βασιλικό, τις μέλισσες, τη θάλασσα,

τα κολοκυθάκια και τα γεμιστά της μάνας μου.

Αν πεθάνει ο πατέρας, μπορούν να πάρουν κι άλλα:

τις αυλές, τις καρέκλες που έστηνε για να ξαποστάσει,

τις μυρωδιές του νυχτολούλουδου,

τις κουβέντες στο τραπέζι,

τα απογεύματα της Κυριακής,

τον επιτάφιο της Μ. Παρασκευής.

Μπορούν να μαζέψουν ακόμη και τα μικρά, τα ασήμαντα:

τις σιωπές, το χτύπημα του κουταλιού στο ποτήρι,

το γέλιο των παιδιών.

Αν πεθάνει ο πατέρας, μπορούν να τα πάρουν όλα,

να τα φορτώσουν και να τα πάνε μακριά.

Γιατί τότε ο κόσμος, όπως τον ξέραμε,

θα ’χει ήδη τελειώσει.

(βασισμένο στον μονόλογο του Roberto Benigni, στην ταινία The Tiger and the Snow)