Του Δημήτρη Γκάτσιου
Σε νέο “φεγγάρι” κρίσης εισέρχονται πλέον οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς η προγραμματισμένη συνάντηση των κυρίων Μητσοτάκη και Ερντογάν στη Νέα Υόρκη φαίνεται να βγαίνει οριστικά εκτός πλάνου. Αρχικά, λίγες ώρες πριν το ραντεβού των δύο ηγετών, έγινε γνωστό ότι αυτό αναβάλλεται, μετά από αίτημα της τουρκικής πλευράς, λόγω των υποχρεώσεων που είχε ο πρόεδρος της γείτονος. Η Άγκυρα επικαλέστηκε τη συμμετοχή του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη συνάντηση ηγετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών που διοργάνωνε ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Ντόναλντ Τραμπ. Μία συνάντηση που… έπεφτε χρονικά επάνω στο τετ α τετ του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Ωστόσο, στο πέρασμα των ωρών μία νέα διάσταση της αναβολής (ή τελικά της ακύρωσης;) αποτυπώθηκε στον τουρκικό Τύπο. Σύμφωνα με δημοσίευμα της εφημερίδας “Milliyet” η ελληνική πλευρά έσπευσε να ανακοινώσει το ραντεβού των δύο ηγετών πρόωρα και όχι “από κοινού”, όπως είχαν συμφωνήσει οι δύο πλευρές. Σύμφωνα, πάντα, με το ίδιο δημοσίευμα η πρωτοβουλία για μία νέα συνάντηση ανάμεσα στον Έλληνα πρωθυπουργό και τον πρόεδρο της Τουρκίας ξεκίνησε από την Αθήνα. Ο διπλωματικός σύμβουλος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, συζήτησε το θέμα με τον Έλληνα ομόλογό του την περασμένη εβδομάδα. Οι δύο πλευρές (σύμφωνα με τους ισχυρισμούς της Milliyet) συμφώνησαν να πραγματοποιηθεί το τετ α τετ και να εκδοθεί κοινή ανακοίνωση μετά την ολοκλήρωσή του. Ωστόσο, η ελληνική πλευρά προχώρησε σε πρόωρη ανακοίνωση του ραντεβού, γεγονός που, σύμφωνα με την τουρκική πλευρά, συνιστούσε παραβίαση της άτυπης συμφωνίας.
“Κατά την οργάνωση της συνάντησης, η δική μας πλευρά ήταν σαφής. Εμείς πάντα προαναγγέλλουμε τις συναντήσεις μας, η Τουρκία συνήθως δεν τις προαναγγέλλει. Το ραντεβού ήταν απολύτως κανονισμένο, ήταν συμφωνημένο και εμείς ανακοινώσαμε τη συνάντηση στο πλαίσιο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ”, έσπευσε να επισημάνει τις πρώτες πρωινές ώρες της Τετάρτης, ανώτατη κυβερνητική πηγή. “Από εκεί και πέρα, δεν ξέρω αν τελικά θα γίνει η συνάντηση. Το βλέπω πολύ δύσκολο αυτή τη στιγμή, με βάση και το πρόγραμμα του πρωθυπουργού, το οποίο είναι εξαιρετικά βαρύ. Αλλά κι αν δεν γίνει, θα υπάρξει ευκαιρία να τα πουν οι δύο ηγέτες κάποια άλλη στιγμή. Εξάλλου, ο πρωθυπουργός έχει ήδη συναντηθεί επτά φορές με τον πρόεδρο Ερντογάν και πάντα εμείς επιδιώκουμε ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας”, τόνιζε η ίδια πηγή.
Τι προηγήθηκε
Νωρίτερα και πριν τη νέα διάσταση που έφεραν στο προσκήνιο τουρκικά δημοσιεύματα, το τετ α τετ των Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βρισκόταν στον… αέρα. Ένα τετ α τετ που ήταν αρχικά προγραμματισμένο για την ενάτη βραδινή της Τρίτης, παρουσία των δύο υπουργών Εξωτερικών Ελλάδας-Τουρκίας και των διπλωματικών συμβούλων των δύο ηγετών, αλλά τελικά αναβλήθηκε τέσσερις ώρες πριν την αυλαία του. Και αναβλήθηκε με πρωτοβουλία της πλευράς της Άγκυρας, η οποία επικαλέστηκε τη συμμετοχή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη συνάντηση ηγετών αραβικών και μουσουλμανικών χωρών, που διοργάνωσε ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, Ντόναλντ Τραμπ.
Τα επιτελεία των κυρίων Μητσοτάκη και Ερντογάν αναζητούσαν “παράθυρο” στα σημερινά προγράμματα του πρωθυπουργού και του προέδρου της Τουρκίας, προκειμένου να καταστεί εφικτή η συνάντηση των δύο στο… σκηνικό της Νέας Υόρκης. Το γεγονός ότι το προγραμματισμένο για χθες ραντεβού “ακουμπούσε” χρονικά τη σύνοδο που διοργάνωνε ο πρόεδρος Τραμπ δεν άφηνε μεγάλα περιθώρια για ουσιαστικές συνομιλίες ανάμεσα στον Κυριάκο Μητσοτάκη και τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και πλέον τα βλέμματα είναι εστιασμένα στο τι μέλλει γενέσθαι μέχρι σήμερα το απόγευμα. Οπότε και ο πρόεδρος του εξ’ ανατολών γείτονα θα αναχωρήσει από τη Νέα Υόρκη για την Ουάσινγκτον, όπου το πρωί της Πέμπτης θα συναντήσει στο Λευκό Οίκο τον Αμερικανό πρόεδρο. Σε κάθε περίπτωση, άλλωστε, η ανάγνωση για την επόμενη σελίδα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, υπό το πρίσμα του νέας αναθεωρητικής έξαρσης της Άγκυρας θα τεθεί σε άλλες βάσεις, εφόσον το τετ α τετ κορυφής περάσει από το φάσμα της αναβολής στο φάσμα της ακύρωσης, σε μία χρονική συγκυρία που η Αθήνα έχει εξακολουθητικά στο μικροσκόπιο τον εκνευρισμό της Τουρκίας για μία σειρά από γεωπολιτικές κινήσεις της χώρας μας σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο. Ένα εκνευρισμό που ο πρόεδρος Ερντογάν φρόντισε να… ταΐσει μέσα από τις βερμπαλιστικές κορώνες του από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Το γεγονός ότι η πλευρά της Τουρκίας ενημέρωσε για την αναβολή της συνάντησης κορυφής μόλις λίγες ώρες πριν αυτή ξεκινήσει προκάλεσε έντονο εκνευρισμό στην ελληνική αποστολή στη Νέα Υόρκη.
Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Παύλος Μαρινάκης, εξήγησε ότι η εμπλοκή προέκυψε λόγω της πρόσκλησης του Τούρκου προέδρου σε έκτακτη διάσκεψη του κ. Τραμπ με ηγέτες αραβικών χωρών, η οποία χρονικά συνέπεσε με το τετ α τετ κορυφής. “Να πάρουμε το ενδεχόμενο ότι είναι παρελκυστική η αναβολή, είναι για τα μάτια του κόσμου και στην πραγματικότητα είναι μια ακύρωση. Ότι έψαχνε να βρει δικαιολογία η Τουρκία. Να το δεχτούμε αυτό για την οικονομία της συζήτησης. Αυτό σημαίνει ότι τα κόμματα της αντιπολίτευσης σε μία κίνηση η οποία θα συνιστά μια απρεπέστατη ενέργεια κατά μιας άλλης χώρας -άλλο αναβολή, άλλο ακύρωση- και κατά της χώρας μας από την Τουρκία πρέπει να πάρουν ουσιαστικά με ένα τρόπο ένα μέρος κατά της χώρας μας, της κυβέρνησης και να επιτεθούν, πριν καλά-καλά μάθουν τι συνέβη και δούμε τι συμβαίνει, στην Ελλάδα; Έστω λοιπόν ότι η Τουρκία αποφάσισε να ακυρώσει αυτήν τη συνάντηση. Αυτό τι σημαίνει; Αυτό σημαίνει ότι είναι κάτι για το οποίο πρέπει να απολογηθεί η κυβέρνηση; Ότι είναι μια διπλωματική ήττα της κυβέρνησης; Ή μήπως μπορεί να σημαίνει ότι οι θέσεις μας, η στάση μας, μπορεί να ενοχλούν;” επεσήμανε (One) ο κ. Μαρινάκης. Τα περιθώρια για ένα τετ α τετ γίνονται πλέον στενά. Και όχι μόνο. Πέρα από τα χρονικά παράθυρα που στενεύουν, το ραντεβού των Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (εφόσον τελικά πραγματοποιηθεί) ιονίζεται αρνητικά από το νέο αναθεωρητικό κρεσέντο του προέδρου της γείτονος. Το κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις βάρυνε ακόμα περισσότερο μετά την ομιλία του Τούρκου προέδρου στον ΟΗΕ. Μία ομιλία μέσω της οποίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν θέλησε (και πάλι) να ξεδιπλώσει το σύνολο του τουρκικού αναθεωρητισμού, αγνοώντας το δρόμο της καλής γειτονίας, του Διεθνούς Δικαίου, αλλά και τα σινιάλα των Βρυξελλών για το γεγονός ότι ο δρόμος της Άγκυρας προς την Ευρώπη περνάει μέσα από τις σχέσεις της με την Αθήνα και τη Λευκωσία. Η προκλητική ομιλία του προέδρου Ερντογάν περιείχε απειλές για το έργο της ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου. “Η Τουρκία έχει δικαιώματα και δικαιοδοσία δυτικά της Κύπρου, ενώ οι Τουρκοκύπριοι έχουν νόμιμα δικαιώματα γύρω από το νησί. Δε θα ευοδωθούν τα έργα που αποκλείουν την Τουρκία και την “Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου” στην Ανατολική Μεσόγειο”, ανέφερε και τράβηξε περαιτέρω το σκοινί των προκλήσεων, εστιασμένος στο Κυπριακό. “Υπάρχουν δύο ξεχωριστά κράτη και δύο ξεχωριστοί λαοί στο νησί. Οι Τουρκοκύπριοι είναι ισότιμοι ιδιοκτήτες και δεν θα δεχθούν ποτέ να είναι μειονότητα”, σημείωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προσκαλώντας (όπως συνηθίζει να πράττει από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών) τη διεθνή κοινότητα να προχωρήσει “στην επίσημη αναγνώριση της “Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου” και στη σύναψη διπλωματικών, πολιτικών και οικονομικών σχέσεων μαζί της”.
Η πρώτη αντίδραση από την πλευρά της Αθήνας και της Λευκωσίας ήρθε (ουσιαστικά) με το πέρας της συνάντησης που είχαν στη Νέα Υόρκη ο πρωθυπουργός με τον πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Ο κ. Χριστοδουλίδης ενημέρωσε τον κ. Μητσοτάκη για τις προτεραιότητες της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ενώ συζητήθηκαν ακόμη οι θεματικές που θα τεθούν στην επικείμενη Διακυβερνητική Σύνοδο Κύπρου-Ελλάδας που θα πραγματοποιηθεί τον ερχόμενο Νοέμβριο στη χώρα μας. Σε σχέση με το έργο ηλεκτρικής διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου, οι δύο ηγέτες επανέλαβαν ότι Αθήνα και Λευκωσία παραμένουν απολύτως προσηλωμένες στην υλοποίηση αυτού του έργου στρατηγικής σημασίας, όπως επίσης η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου που είναι πλήρως ενήμεροι και στηρίζουν την υλοποίηση του έργου.
