«Στηρίζουμε έμπρακτα την ελληνική οικογένεια. Προσθέτουμε ένα ακόμα δυνατό βέλος στη φαρέτρα μας, στη μάχη στο πρόβλημα του δημογραφικού. Στέλνουμε και μήνυμα στους νέους ότι είμαστε κοντά σας όσο μπορούμε. Θέλουμε να μπαίνετε νωρίς και εύκολα στον κόσμο της εργασίας». Αυτή ήταν η αναφορά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο πρόβλημα-απειλή του δημογραφικού. Έξι χρόνια πρωθυπουργός δεν έχει κάνει κάτι για το θέμα. Από το βήμα της ΔΕΘ ανακοίνωσε μέτρα «ασπιρίνη» .
Και ποια είναι αλήθεια; Η εφημερίδα Financial Times , μας την περιγράφει ωμά στο άρθρο που ακολουθεί . Δημοσιεύθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου:
Η Ελλάδα αναστέλλει τη λειτουργία σε περισσότερα από 750 σχολεία για τη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, καθώς η απότομη μείωση του αριθμού των παιδιών τα έχει αφήσει χωρίς αρκετούς μαθητές.
Τα κλεισίματα – τα οποία αντιστοιχούν σε περισσότερο από το 5% των σχολείων της χώρας – εκτείνονται πέρα από απομακρυσμένα χωριά και νησιά, επηρεάζοντας περιοχές της περιφέρειας της Αττικής που περιλαμβάνει την Αθήνα, όπου οι αξιωματούχοι προειδοποιούν για «κατάρρευση των δημογραφικών στοιχείων».
«Οι τάξεις αντικατοπτρίζουν την κατάσταση των μαιευτηρίων μας και τον αριθμό των γεννήσεων, ο οποίος, δυστυχώς, μειώνεται εδώ και δεκαετίες στη χώρα μας», δήλωσε η Σοφία Ζαχαράκη, υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων της Ελλάδας. Στοιχεία από το υπουργείο Παιδείας δείχνουν ότι ο αριθμός των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 111.000 τα τελευταία επτά χρόνια – μια μείωση 19% από το 2018.
«Η πτώση συμβαίνει πολύ γρήγορα και στην Ελλάδα είναι πολύ απότομη», δήλωσε η Αλεξάνδρα Τραγάκη, καθηγήτρια οικονομικής δημογραφίας στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Σήμερα, λιγότεροι άνθρωποι βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία σε σύγκριση με τις προηγούμενες δεκαετίες, σημείωσε. Φέτος, 766 από τα 14.857 σχολεία της Ελλάδας θα αναστείλουν τη λειτουργία τους, επειδή δεν πληρούν το νόμιμο ελάχιστο όριο των 15 μαθητών. Τα περισσότερα είναι δημοτικά σχολεία, αν και οι αναστολές λειτουργίας, αυξάνονται σε όλες τις βαθμίδες. Ενώ ορισμένα ιδρύματα ενδέχεται να ανοίξουν ξανά εάν ο αριθμός τους ανακάμψει εντός τριών ετών, τα περισσότερα δεν θα το κάνουν.
Εξαίρεση αποτελούν τα νησιά κοντά στην Τουρκία και οι παραμεθόριες περιοχές όπου τα σχολεία παραμένουν ανοιχτά ακόμη και με μικρό αριθμό μαθητών. Ορισμένες περιπτώσεις παραμένουν ακραίες. Στην Ψέριμο, ένα μικρό νησί στα Δωδεκάνησα, το σχολείο θα ανοίξει για πρώτη φορά από το 2009 — εξυπηρετώντας δύο παιδιά στο δημοτικό και τρία στο νηπιαγωγείο. «Διατηρούμε τα σχολεία ανοιχτά με λιγότερους μαθητές από ό,τι επιτρέπει κανονικά ο νόμος — μια δαπανηρή απόφαση, αλλά πιστεύουμε ότι είναι απαραίτητη», δήλωσε η Ζαχαράκη.
Η απότομη δημογραφική παρακμή της Ελλάδας ξεκίνησε κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους της δεκαετίας του 2010. Από το 2011, οι θάνατοι ξεπερνούν σταθερά τους γεννήσεις. Μεταξύ των απογραφών του 2001 και του 2021, ο αριθμός των γυναικών στην κύρια ομάδα αναπαραγωγικής ηλικίας 20-40 ετών μειώθηκε κατά 500.000, ή 31%.
Σε συνδυασμό με την έξοδο μορφωμένων Ελλήνων σε ξένες χώρες αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον κατά τη διάρκεια των ετών της κρίσης, το αποτέλεσμα οδήγησε σε απότομη μείωση των πιθανών γονέων. Μέχρι το 2022, οι ετήσιες γεννήσεις είχαν μειωθεί κάτω από τις 80.000, και το 2023 οι θάνατοι ήταν σχεδόν διπλάσιοι.
Οι Ελληνίδες αποκτούν πλέον το πρώτο τους παιδί σε μέση ηλικία άνω των 32 ετών. Η γονιμότητα έχει μειωθεί στο 1,35 — από τα χαμηλότερα στην Ευρώπη — και οι γεννήσεις εκτός γάμου παραμένουν σπάνιες. Οι αξιωματούχοι αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο του κλεισίματος των σχολείων, ιδίως στις αγροτικές περιοχές, όπου ορισμένα παιδιά μπορεί να ταξιδεύουν έως και 80 χιλιόμετρα καθημερινά.
Ωστόσο, οι δημογράφοι λένε ότι τα οικονομικά κίνητρα από μόνα τους είναι απίθανο να αντιστρέψουν την τάση. «Κανένα παιδί δεν θα μείνει χωρίς πρόσβαση στην εκπαίδευση, όσο απομακρυσμένο κι αν είναι το σπίτι του», δήλωσε η Ζαχαράκη. Άλλες βιομηχανικές χώρες με ισχυρά συστήματα πρόνοιας και υψηλής ποιότητας παιδική φροντίδα, συμπεριλαμβανομένης της Δανίας και της Σουηδίας, έχουν επίσης δυσκολευτεί να αυξήσουν τα ποσοστά γονιμότητας πάνω από το επίπεδο αναπλήρωσης.
