Για μερικούς ανθρώπους ο ύπνος φέρνει ένα ιδιόμορφο είδος επίγνωσης χωρίς περιεχόμενο. Αυτή η λιγότερο γνωστή κατάσταση συνείδησης μπορεί να κρύβει στοιχεία για ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της επιστήμης, του τι σημαίνει να έχεις συνείδηση.
Η κατάσταση του συνειδητού ύπνου έχει περιγραφεί ευρέως εδώ και αιώνες από διαφορετικές ανατολικές στοχαστικές παραδόσεις. Παρόμοιες ερμηνείες του βαθύ ύπνου γίνονται και στον Ινδοθιβετιανό Βουδισμό. Σύμφωνα με τις διδασκαλίες τους, διαφορετικές πρακτικές διαλογισμού μπορούν να ακολουθηθούν κατά τη διάρκεια της εγρήγορσης και του ύπνου για να αναγνωριστεί η «ουσία» της συνείδησης. Στόχος της είναι να τον φέρει σε μια κατάσταση «καθαρής επίγνωσης», μια κατάσταση αφύπνισης μέσα στον ύπνο χωρίς σκέψεις, εικόνες ή ακόμα και αίσθηση του εαυτού.
Μια ομάδα ερευνητών αρχικά πραγματοποίησε διαδικτυακή έρευνα σε 573 άτομα σχετικά με ασυνήθιστες μορφές εμπειριών ύπνου. Για παράδειγμα, μια επίγνωση μετά τη διάλυση ενός ονείρου ή μια απλή επίγνωση του γεγονότος ότι κοιμάστε βαθιά. Στη συνέχεια, πραγματοποιήσαν εις βάθος συνεντεύξεις με 18 συμμετέχοντες, οι οποίοι ανέφεραν ότι είχαν βιώσει κάποια μορφή εμπειριών ύπνου χωρίς αντικείμενα, χρησιμοποιώντας ένα πρωτόκολλο εμπνευσμένο από τη μικροφαινομενολογική συνέντευξη. Πρόκειται για ένα ερευνητικό εργαλείο που έχει σχεδιαστεί για να βοηθά τους ανθρώπους να θυμούνται και να περιγράφουν ανεπαίσθητες πτυχές της εμπειρίας τους με μεγάλη λεπτομέρεια.
Σε αυτές τις μελέτες, βρήκαν ένα φάσμα εμπειριών με συνειδητές καταστάσεις που φαίνεται να μην έχουν αντικείμενο επίγνωσης. Σε όλες τις περιπτώσεις, οι συμμετέχοντες που αναφέρθηκαν σε μια εμπειρία ύπνου χωρίς αντικείμενα ανέφεραν ότι είχαν ένα επεισόδιο κατά τη διάρκεια του ύπνου που δεν είχε αισθητηριακό περιεχόμενο και που απλώς περιελάμβανε την αίσθηση ότι γνώριζαν ότι είχαν επίγνωση. Ορισμένες από τις εμπειρίες των συμμετεχόντων ταίριαζαν με τις περιγραφές του συνειδητού ύπνου όπως περιγράφεται στις ανατολικές φιλοσοφικές παραδόσεις.
Άλλες αναφορές από τους συμμετέχοντες στη μελέτη μας περιελάμβαναν μια αμυδρή αίσθηση ότι βρίσκονταν «εκεί» σε μια απροσδιόριστη κατάσταση ή μια επίγνωση του «μηδενός» ή ενός «κενού». Στην πραγματικότητα, τα αποτελέσματα της διαδικτυακής έρευνας δεν έδειξαν κάποια συσχέτιση μεταξύ της ενασχόλησης με διαλογιστικές πρακτικές και των εμπειριών ύπνου χωρίς αντικείμενα. Ωστόσο, τα αποτελέσματα της έρευνας διαπίστωσαν ότι η εμπειρία των διαυγών ονείρων, δηλαδή όταν συνειδητοποιείς ότι ονειρεύεσαι αλλά παραμένεις κοιμισμένος, φάνηκε να συσχετίζεται με εμπειρίες ύπνου χωρίς αντικείμενα.
Επί του παρόντος, υπάρχει έλλειψη συμφωνίας μεταξύ των επιστημόνων σχετικά με το ποια είναι η βάση της συνείδησης. Ορισμένες δημοφιλείς απόψεις υποστηρίζουν ότι η συνείδηση προκύπτει όταν οι πληροφορίες μεταδίδονται στον εγκέφαλο. Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν συζητήσεις σχετικά με το είδος των πληροφοριών που χρειάζεται ο εγκέφαλος για τη γνωστική επεξεργασία. Οι εμπειρίες ύπνου χωρίς αντικείμενα διευρύνουν την εικόνα μας για το πώς είναι να έχει κανείς συνείδηση κατά τη διάρκεια του ύπνου.
