Όμως, η πραγματικότητα δείχνει πολύ πιο περίπλοκη.
Οι πολίτες προτιμούν ακόμη τα μετρητά
Η 62χρονη Μιμόζα από τα Τίρανα χρησιμοποιεί την κάρτα της μόνο για να σηκώσει τον μισθό της από το ΑΤΜ. «Δεν είναι συνηθισμένο για τη γενιά μου να πληρώνει με κάρτα στο μανάβη ή στον κομμωτή. Θα προτιμώ πάντα τα μετρητά», λέει χαρακτηριστικά.
Η στάση της δεν είναι μεμονωμένη· η πλειονότητα των πολιτών εξακολουθεί να εμπιστεύεται το χαρτονόμισμα, γεγονός που αναδεικνύει το χάσμα ανάμεσα στο κυβερνητικό όραμα και την κοινωνική νοοτροπία.
Η Αλβανία άλλωστε απέκτησε καθυστερημένα σύγχρονο τραπεζικό σύστημα· τα πρώτα ΑΤΜ εγκαταστάθηκαν μόλις το 2004. Η μετάβαση στην «cashless» εποχή μοιάζει λοιπόν να απαιτεί πολύ μεγαλύτερη προετοιμασία.
Το εμπόδιο της παραοικονομίας
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Άρμπεν Μαλάι εκτιμά ότι είναι ο λαϊκισμός που τροφοδότησε αυτή τη φιλόδοξη εξαγγελία. «Η Αλβανία έχει υψηλό βαθμό ατυπίας στην οικονομία, ιδίως στον αγροτικό τομέα, που συνιστά μεγάλο μέρος του ΑΕΠ.
Επιπλέον, τα εμβάσματα των μεταναστών –δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο– φτάνουν κατά κύριο λόγο μέσω ανεπίσημων διαύλων», τονίζει. Υπενθυμίζει επίσης ότι και οι βασικοί εμπορικοί εταίροι της χώρας, όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Τουρκία, έχουν σημαντική παραοικονομία, γεγονός που δυσκολεύει περαιτέρω τη μετάβαση.
Η απειλή των κυβερνοεπιθέσεων
Την ίδια ώρα, οι ειδικοί σε θέματα κυβερνοασφάλειας προειδοποιούν για τους σοβαρούς κινδύνους. Ο Μπέρσμιρ Σεμανάι χαρακτηρίζει το σχέδιο όχι απλώς μη ρεαλιστικό, αλλά και «επικίνδυνο».
Η Αλβανία υπέστη αλλεπάλληλες κυβερνοεπιθέσεις τα τελευταία χρόνια, με στόχους την πλατφόρμα e-Albania, το Κοινοβούλιο και την Στατιστική Υπηρεσία.
«Ακόμα και χώρες όπως η Σουηδία ή η Νορβηγία, πρωτοπόρες στην ψηφιοποίηση, κρατούν ένα ελάχιστο ποσοστό μετρητών για λόγους ασφαλείας. Η Αλβανία δεν έχει καν τις βασικές δομές κυβερνοπροστασίας», εξηγεί. Ένα ενδεχόμενο μπλακ άουτ ή μια εκτεταμένη επίθεση θα μπορούσε να παραλύσει πλήρως την οικονομία.
Οι μικρές επιχειρήσεις ανησυχούν
Ο Χάζις Ι., με πολυετή εμπειρία στον τουρισμό, διευθύνει σήμερα ξενοδοχείο στα Τίρανα. Παρατηρεί ότι οι ξένοι τουρίστες προτιμούν τις κάρτες, σε αντίθεση με τους Αλβανούς πελάτες που πληρώνουν με μετρητά. Αυτό συνεπάγεται επιπλέον κόστος για την επιχείρηση, καθώς κάθε συναλλαγή με κάρτα συνεπάγεται τραπεζικές προμήθειες.
«Είμαι αντίθετος με το σχέδιο. Πώς θα πληρώσω τον αγρότη που μου φέρνει καρπούζια το καλοκαίρι; Εκείνος δεν έχει ούτε πρόκειται να αποκτήσει κουλτούρα για ψηφιακές πληρωμές. Το ίδιο ισχύει για δεκάδες μικρούς προμηθευτές. Αν εφαρμοστεί αυτό το μέτρο, πολλές μικρές επιχειρήσεις θα κλείσουν», τονίζει.
Ελλείψεις σε υποδομές και στόχους
Σύμφωνα με τον Μαλάι, η κυβέρνηση δεν έχει θέσει συγκεκριμένους και ρεαλιστικούς δείκτες. «Καμία χώρα στον κόσμο δεν έχει μηδενίσει τη χρήση μετρητών. Σε κοινωνίες με χαμηλή χρηματοοικονομική παιδεία, περιορισμένες ψηφιακές γνώσεις και υψηλή διαφθορά, είναι αδύνατο να πετύχεις κάτι τέτοιο σε σύντομο διάστημα», προειδοποιεί.
Η Τράπεζα της Αλβανίας, πάντως, καταγράφει αύξηση στις ηλεκτρονικές πληρωμές: από δύο συναλλαγές ανά κάτοικο το 2015, ο αριθμός έχει φτάσει στις 21 το 2023. Ωστόσο, η διαφορά με την ΕΕ παραμένει τεράστια, καθώς τα κράτη-μέλη ξεπερνούν τις 300 ψηφιακές συναλλαγές ανά κάτοικο ετησίως. Επιπλέον, διεθνείς πλατφόρμες όπως η Stripe δεν δραστηριοποιούνται στη χώρα, ενώ η PayPal δεν είναι πλήρως ενσωματωμένη στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Αυτό περιορίζει το ηλεκτρονικό εμπόριο και δυσχεραίνει τη διεθνή σύνδεση των αλβανικών επιχειρήσεων.
Το στοίχημα της επόμενης δεκαετίας
Η εξαγγελία του Ράμα αντανακλά την επιθυμία του να δείξει ότι η Αλβανία «τρέχει» προς την Ευρώπη και τον ψηφιακό μετασχηματισμό, παρατηρεί η Deutshe Welle. Όμως οι κοινωνικές αντιστάσεις, η εκτεταμένη παραοικονομία και οι κίνδυνοι στον κυβερνοχώρο δείχνουν ότι η διαδρομή θα είναι μακρά.
Η πορεία προς μια οικονομία χωρίς μετρητά δεν αποκλείεται να υλοποιηθεί μερικώς, με περισσότερες ηλεκτρονικές συναλλαγές και περιορισμό της χρήσης μετρητών σε ορισμένους τομείς. Όμως η απόλυτη ψηφιοποίηση μέχρι το 2030 μοιάζει, προς το παρόν, περισσότερο με πολιτικό σύνθημα παρά με εφικτό στόχο.
