Ένα μικρό χωριό, η Αχλάδα στη Φλώρινα, δύο ώρες δρόμος από τη Θεσσαλονίκη, μία ώρα από τη Μπιτόλα της Βόρειας Μακεδονίας στέλνει μήνυμα -κραυγή αντίδρασης στην κυβέρνηση και τον μεγαλοεπιχειρηματία ενέργειας Ευάγγελο Μυτιληναίο της METLEN με κέρδη 600 εκατ. ευρώ για το 2025. Ανάμεσα στα πολλά πλακάτ στις διαδηλώσεις στη ΔΕΘ την περασμένη εβδομάδα, ξεχώρισε ένα με μια άγνωστη σε πολλούς υπογραφή αλλά πολύ δυνατό μήνυμα:
“Το σκάνδαλο με την Αχλάδα να το μάθει όλη η Ελλάδα”
Ένα σκάνδαλο για το οποίο ελάχιστοι στη χώρα γνωρίζουν. Κι όμως, η υπόθεση “Αχλάδα” με το ορυχείο εξόρυξης λιγνίτη βρίσκεται στην τοπική επικαιρότητα εδώ και τουλάχιστον 50 ημέρες. Τόσες όσες βρίσκονται σε αναβρασμό οι κάτοικοι του χωριού που όπως καταδεικνύεται από τις καταγγελίες τους και την πρόσφατη διαδήλωση στη Θεσσαλονική, εξαπατήθηκαν από την εταιρεία εξορύξεων η οποία τους τρέχει και με αγωγές στα δικαστήρια. Με τρεις μόνο φράσεις η περιγραφή του μπορεί να αποδοθεί ως εξής:
Οι διαρκείς εξορύξεις έχουν ρημάξει την περιοχή, ο αέρας είναι γεμάτος δηλητήρια, νέφη σκόνης και χώματος καλύπτουν όλη την περιοχή. Οι κάτοικοι είναι αδύνατον να συνεχίσουν να κατοικούν εκεί. Οι δεσμεύσεις της Metlen δια στόματος του ιδίου του μεγαλοεπιχειρηματία Ευάγγελου Μυτιληναίου τον Φεβρουάριο του 2025, δεν τηρήθηκαν. Αντιθέτως, όπως καταγγέλλεται, επιχειρήθηκε η διάσπαση των κατοίκων με προσφορά αποζημίωσης για έναν μόνο τμήμα του χωριού. Οι κάτοικοι βγήκαν στους δρόμους. Μέσα στη σελίδα τους στο facebook (εδώ) εκτυλίσσεται όλη η ιστορία για ένα διαχρονικό σκάνδαλο και διαπλοκής.
Ένα διαχρονικό έγκλημα στο Περιβάλλον- Το παρελθόν
Η περίπτωση της Αχλάδας, του μικρού χωριού στη Φλώρινα, αποτελεί ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα όπου η οικονομική εκμετάλλευση συγκρούεται με την προστασία του περιβάλλοντος, το δίκαιο αλλά και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Η ιστορία του ορυχείου στην Αχλάδα Φλώρινας πάει χρόνια πίσω. Ως ορυχείο που εκμεταλλευόταν το κράτος, υπάρχει από το 1936. Το 2002 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του υπερσύγχρονου εργοστασίου ΑΗΣ Μελίτης-Αχλάδας. ΕΛΙΤΗΣ – ΑΧΛΑΔΑΣ και το 2003 ξεκίνησε η λειτουργία του. Από τότε, όπως σημειώνουν οι καταγγέλλοντες κάτοικοι, ξεκίνησε μια μανιώδης και ανεξέλεγκτη εξόρυξη λιγνίτη μέσα στο χωριό της Αχλάδας. Διαδοχικές κυβερνήσεις έδιναν στην εταιρεία «λευκή επιταγή» να ανοίγει νέα ορυχεία όπου ήθελε μέσα στον οικισμό.
Χρόνο με τον χρόνο, το ορυχείο μεγάλωνε, καταστρέφοντας ιδιαίτερα παραγωγικές γαίες. Η γεωργία και η κτηνοτροφία υπέστησαν ανεπανόρθωτη ζημιά. Οι κάτοικοι, μη έχοντας άλλη διέξοδο βιοπορισμού, αναγκάστηκαν να δουλεύουν στα λιγνιτωρυχεία, ήταν η μοναδική επιλογή τους.
Η κοίτη του ποταμού Γεροπόταμου μετακινήθηκε δύο φορές για να εξυπηρετηθεί η εταιρεία, χωρίς να υπάρχει καμία πρόβλεψη για μελλοντικές πλημμύρες. Εξαιτίας αυτών των εκτροπών, μια νέα γέφυρα που είχε κατασκευαστεί έμεινε «ορφανή», χωρίς τον ποταμό να περνάει από κάτω της. Η κατασκευή αυτής της γέφυρας-χωρίς ποτάμι- κόστισε στο 900.000 ευρώ. Μία ακόμη σοβαρή επίπτωση ήταν ότι καταστράφηκε όλο το αρδευτικό δίκτυο, το οποίο εξυπηρετούσε τις ανάγκες της πεδιάδας ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να ποτίζουν τα χωράφια τους.
Η εταιρεία με τη συναίνεση όλων των διαδοχικών κυβερνήσεων, κατάφερε να διαμελίσει το χωριό της Αχλάδας σε τρεις Οικισμούς. Εκδόθηκαν 3 διαφορετικά ΦΕΚ, ώστε να μπορεί να εκμεταλλεύεται οποιοδήποτε τμήμα του οικισμού την εξυπηρετούσε. Με την έκδοση τους το χωριό διασπάστηκε από ενιαίος χώρος σε ξεχωριστούς εκμεταλλεύσιμους τομείς ως εξής: Τομέας Α (Γιουρούκι), Τομέας Β (μεσαίος οικισμός) Τομέας Γ (Άνω Αχλάδα).
Η υποβάθμιση της περιοχής ήταν τραγική. Οι κάτοικοι ζήτησαν από τρεις κυβερνήσεις την αποκατάσταση των εξορυγμένων εκτάσεων και τη μετεγκατάσταση του χωριού. Καμία από τις δύο αιτήσεις τους δεν ικανοποιήθηκε.
Φθάνοντας στο σήμερα
Στο πλαίσιο της απολιγνιτοποίησης, η κυβέρνηση ανακοίνωσε το κλείσιμο του ΑΗΣ Μελίτης-Αχλάδας, ο οποίος μέχρι τότε τροφοδοτούνταν από το ορυχείο. Όμως, η εξόρυξη συνεχίζεται, χωρίς το ορυχείο να καλύπτει τις ενεργειακές ανάγκες της Ελλάδας. Ο λιγνίτης αυτός εξάγεται στη Βόρεια Μακεδονία. Η καταγγελία των κατοίκων είναι σαφής.
Όπως γράφει ο Στέφανος Πράσσος, πρώην Περιφερειακός Σύμβουλος εκπρόσωπος της «Αριστερής Συμπόρευσης για την Ανατροπή στη Δυτική Μακεδονία» στην τοπική ιστοσελίδα xronos-kozanis.gr: “Το ορυχείο συνέχισε να λειτουργεί παρά το κλείσιμο του εργοστασίου. Η Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας – METLEN συνάπτει συμβόλαια με τα Σκόπια, τα οποία αγοράζουν τον λιγνίτη και τον καίνε σε απαρχαιωμένα εργοστάσια, μόλις 15 χλμ. από την πόλη της Φλώρινας. Ως αποτέλεσμα, οι εξαιρετικά ανθυγιεινοί ρύποι εισπνέονται ξανά από τους κατοίκους της περιοχής. Αυτό, σε συνδυασμό με την ήδη μολυσμένη ατμόσφαιρα από την εξόρυξη, δημιουργεί συνθήκες τριτοκοσμικής χώρας, χωρίς κανένα μέτρο μέτρησης ρύπων για την προστασία της υγείας των κατοίκων”. Η απαγόρευση εξόρυξης λιγνίτη δεν ισχύει για την εταιρεία του Ε. Μυτιληναίου που κατέχει άδεια έως το 2028 και διεκδικεί την επέκταση της για τα επόμενα 10 χρόνια.
Αξίζει να σημειωθεί ότι το υπουργείο Περιβάλλοντος, στις αρχές του 2022, είχε κηρύξει την Εταιρεία «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.» έκπτωτη λόγω καταστρατήγησης των συμβατικών της υποχρεώσεων. Οι κύριοι λόγοι που επικαλέστηκε τότε το ΥΠΕΝ ήταν ότι «η Εταιρεία» υστέρησε από 40% έως 80% στις συμφωνημένες ποσότητες λιγνίτη για την τροφοδοσία του ΑΗΣ Μελίτης και δεν κατέβαλε το μίσθωμα προς το Δημόσιο από το 2017 μέχρι σήμερα.
Έξι μήνες αργότερα το ΥΠΕΝ, πάλι με τον ίδιο υπουργό κ. Σκρέκα, ανακάλεσε την απόφαση του, με το αιτιολογικό ότι «συντρέχουν επιτακτικοί λόγοι δημοσίου συμφέροντος για την άμεση λειτουργία του λιγνιτωρυχείου προκειμένου να εξασφαλιστεί η ενεργειακή επάρκεια της χώρας και ο εφοδιασμός με πρώτες ύλες».
Η νέα απόφαση συνέχισης λειτουργίας του ορυχείου συμπίπτει με την είσοδο στην Εταιρεία «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.» του Ευάγγελου Μυτιληναίου. Η εταιρεία στέλνει το κάρβουνο που εξορίσει με φορτηγά στα Μπίντολα για να καεί σε έναν παμπάλαιο Ατμοηλεκτρικό Σταθμό, δεκαετίας 1970, που ούτε κατά προσέγγιση δεν τηρεί τις περιβαλλοντικές προδιαγραφές που μπαίνουν από την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους Ελληνικούς Σταθμούς.
Πρακτικά η εταιρεία της METLEN εξάγει λιγνίτη και εισάγει ρεύμα πάμφθηνο, χωρίς την επιβάρυνση των τελών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αφού η γειτονική χώρα δεν είναι στην ΕΕ και δεν συμμετέχει στο «Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Ρύπων». Αυτό σημαίνει ότι ο Ε. Μυτιληναίος πουλάει στην ελληνική αγορά ρεύμα που το αγοράζει κατά 70% φθηνότερα από όσο στοιχίζει στις ελληνικές θερμικές μονάδες.
Εν τω μεταξύ η φρενήρης εξόρυξη των τελευταίων ετών εξάντλησε τα κοιτάσματα λιγνίτη γύρω από το χωριό. Η εταιρεία της ΜΕTLEN, όπως καταγγέλλεται, δεν ήθελε να αποζημιώσει με βάση τις τιμές απαλλοτρίωσης όλων των 3 ΦΕΚ. Μέσω εξωδικαστικού συμβιαβασμού αποτάθηκε μόνο στους κατοίκους του Τομέα Α-Γιουρούκι, στο οποίο υπάρχουν 11 σπίτια. Μετά την εξάντληση των κοιτασμάτων και από στον Τομέα Α (Γιουρούκι), στις 4 του περασμένου Φεβρουαρίου, το χωριό επισκέφθηκε ο πρόεδρος της METLEN, Ε. Μυτιληναίος, συνοδευόμενος από όλες τις τοπικές αρχές. Υποσχέθηκε ότι θα προχωρήσει σε οριστική λύση για όλο το υπόλοιπο χωριό (Τομέας Β και Τομέας Γ). Υποσχέθηκε επίσης ότι δεν θα ανοίξει νέο ορυχείο χωρίς τη συναίνεση κάθε κατοίκου.
Κι ενώ οι κάτοικοι περίμεναν την πρότασή του, η οποία ποτέ δεν ήρθε, η εταιρεία επιχείρησε αμέσως να ανοίξει νέο ορυχείο μεταξύ Τομέα Β και Τομέα Γ. Οι κάτοικοι αντέδρασαν εμποδίζοντας την κίνηση αυτή, με αποτέλεσμα η METLEN να καταθέσει την εξής πρόταση:
- Να δώσει τιμές αποζημίωσης στον Τομέα Γ (Άνω Αχλάδα) πολύ χαμηλότερες (κατά 30-40%) από εκείνες του Τομέα Α (Γιουρούκι).
- Για τον Τομέα Β (μεσαίος οικισμός), δεν προτάθηκε καμία τιμή αποζημίωσης περιουσιών. Αντίθετα, προσφέρθηκαν «αντισταθμιστικά μέτρα», πολλά από τα οποία είναι ήδη συμβατικές υποχρεώσεις της εταιρείας.
- Αυτά τα μέτρα θα ίσχυαν μόνο αν οι κάτοικοι επέτρεπαν εξόρυξη σε απόσταση 130 μέτρων από τα σπίτια τους.
Στα αντισταθμιστικά περιλαμβάνονται: Δωρεάν ηλεκτρικό ρεύμα από τη METLEN. Κατασκευή αθλητικών γηπέδων (τένις, μπάσκετ, ποδόσφαιρο). Μείωση στην τιμή λιγνίτη για θέρμανση των κατοίκων. 850 ευρώ τον μήνα ανά οικογένεια, ώστε οι κάτοικοι να μπορούν να μετεγκατασταθούν προσωρινά αν οι συνθήκες διαβίωσης γίνουν ανυπόφορες.
Η νέα πραγματικότητα – Ενεργειακή πολιτική ή οικονομικός εκβιασμός;
Στη συμφωνία, όπως καταγγέλλεται, αναφέρεται συγκεκριμένα: “Εάν η εξορυκτική δραστηριότητα προχωρήσει ομαλά και εάν συνεχιστεί το ενδιαφέρον των Σκοπίων να αγοράζει λιγνίτη, καθώς και εάν υπάρξουν προοπτικές ανανέωσης της άδειας του ορυχείου από το ΥΠΕΝ μετά το 2028, τότε θα συζητήσουμε ξανά από την αρχή μια λύση, η οποία θα περιλαμβάνει και τον κεντρικό οικισμό”!
Η πρόταση αυτή ήταν η σταγόνα που ξεχείλησε το ποτήρι. Δεκάδες χρόνια ζουν αγκαλιά με κάθε είδους ρύπους, οι περισσότεροι έχουν ανεπανόρθωτες βλάβες στην υγεία τους. Μιλώντας για κοροϊδία εδώ και δυόμιση μήνες διαδηλώνουν έξω από το ορυχείο, ενώ παράλληλα άρχισαν πανελλαδική καμπάνια για να γνωστοποιήσουν το “σκάνδαλο” σε όλη τη χώρα.
Καλούν και ζητούν
Να ξεκινήσει ανεξάρτητη έρευνα σχετικά με τη νομική, περιβαλλοντική και ανθρωπιστική κατάσταση στην Αχλάδα. Να ελεγχούν όλες οι διαδικασίες αδειοδότησης για έργα εξόρυξης και ενέργειας. Να απαλλοτριωθούν συνολικά και οι τρεις οικισμοί του χωριού αντί της μεθόδευσης το κυρίου Μυτιληναίου και της εταιρείας «Λιγνιτωρυχεία Αχλάδας Α.Ε.» που αγοράζουν κατά το δοκούν επιλεκτικά κτήματα και σπίτια.
Να παρθούν μέτρα ασφάλειας και να τηρηθούν οι μεταλλευτικοί κανονισμοί αφού η εξόρυξη γίνεται σε απόσταση 80 μόνο μέτρων από τον οικισμό ενώ ο Μεταλλευτικός Κανονισμός προβλέπει ως ελάχιστο όριο τα 250 μέτρα.
Να τηρηθούν μέτρα προστασίας της υγείας των κατοίκων που κινδυνεύουν από εκπομπές μονοξειδίου του άνθρακα (CO) και διοξειδίου του θείου (SO2)ισχυρά δηλητήρια που εκπέμπονται από τις αυταναφλέξεις του λιγνίτη και μπορεί να επιφέρουν και τον θάνατο.
