Οι άνθρωποι σήμερα είναι μέλη του σύγχρονου ανθρώπινου είδους Homo Sapiens, που από τα λατινικά μεταφράζεται σαν «ο άνθρωπος που γνωρίζει». Όμως δεν είμαστε οι μόνοι άνθρωποι που υπήρξαν ποτέ, καθώς το είδος Homo, έχει και άλλα γένη ανθρώπων, προγόνους μας, όπως ο Homo Erectus, «o όρθιος άνθρωπος», που έζησαν στην Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη, πριν από 1.9 εκατομμύρια με 110.000 χρόνια.
Οι επιστήμονες έχουν αναγνωρίσει πλέον πάνω από δώδεκα είδη στο γένος Homo. Ποιο ήταν όμως το πρώτο που υπήρξε; Η απάντηση δεν είναι τόσο ξεκάθαρη.
Τα πιο πρόσφατα απολιθωμένα ευρήματα από το Μαρόκο, δείχνουν πως ανατομικά οι άνθρωποι όπως τους γνωρίζουμε σήμερα, εμφανίστηκαν πριν από 300.000 χρόνια. Το παλαιότερο είδος που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής όμως, ήταν ο Homo Habilis ή «άνθρωπος πολυτεχνίτης». Ήταν ένα πρωτεύον θηλαστικό, που περπατούσε όρθιο και χρησιμοποιούσε εργαλεία. Έζησε στην Αφρική πριν από 2.4 εκατομμύρια με 1.4 εκατομμύρια χρόνια.
Όμως, προγενέστερα απολιθώματα υποδηλώνουν πως άλλα ήδη Homo μπορεί να προηγούνται του Homo Habilis. Το ανθρώπινο είδος, στα πρώτα του βήματα δεν είχε μεγάλους πληθυσμούς, πράγμα που σημαίνει πως τα ανθρώπινα απολιθώματα εκείνης της εποχής είναι σπάνια. Αυτή η σπανιότητα των απολιθωμάτων, καθιστά δύσκολο να γνωρίζουμε με σιγουριά αν πρόκειται για ένα νεοανακαλυφθέν είδος ή ένα άτυπο μέλος ενός γνωστού είδους. Άλλωστε, η εξέλιξη γίνεται σταδιακά και είναι δύσκολο να προσδιοριστεί πότε ακριβώς εμφανίζεται ένα νέο είδος, πόσο μάλλον όταν ένα απολίθωμα έχει ένα μείγμα χαρακτηριστικών από διαφορετικά είδη.
«Η διαδικασία της εξέλιξης είναι συνεχής, αλλά οι ετικέτες που της βάζουμε για λόγους ευκολίας είναι στατικές», δήλωσε ο Tim D. White , παλαιοανθρωπολόγος στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια.
Οι περισσότερες εξελικτικές θεωρίες, δηλώνουν πως ο Homo Habilis, εξελίχθηκε από τον Αυστραλοπίθηκο, επειδή τα απολιθώματά και των δύο ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στη Νότια Αφρική.
Διάφορα είδη Αυστραλοπίθηκου έζησαν από περίπου 4,4 εκατομμύρια έως 1,4 εκατομμύρια χρόνια πριν. Είναι πιθανό ο H. habilis να εξελίχθηκε απευθείας από το είδος Australopithecus afarensis — το πιο γνωστό παράδειγμα του οποίου είναι η «Lucy», η οποία ανακαλύφθηκε στο Χαντάρ της Αιθιοπίας το 1974.
Συνήθως, τα απολιθώματα των Homo ξεχωρίζουν από αυτά του Αυστραλοπίθηκου, από τα χαρακτηριστικά μικρότερα δόντια των Homo και έναν σχετικά πιο μεγάλο εγκέφαλο, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία των πρώτων εργαλείων. Όμως, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αυτά τα χαρακτηριστικά άρχισαν να εμφανίζονται και στους Αυστραλοπίθηκους, που σταδιακά εξελίχθηκαν στους πρώιμους Homo.
Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρονικό σημείο στο οποίο προήλθε ο Homo. Αντίθετα, το γένος Homo εμφανίστηκε περίπου πριν από 2 έως 3 εκατομμύρια χρόνια, είπε ο White.
Από τη δεκαετία του 1970, ερευνητές στην Αφρική έχουν ανακαλύψει απολιθώματα που έχουν αποδώσει σε ένα άλλο αρχαίο είδος, τον Homo Rudolfensis, γεγονός που αμφισβητεί την ιδέα ότι ο H. habilis ήταν ο πρώτος Homo.
Το εντυπωσιακό είναι πως ο Homo Rudolfensis ήταν σωματικά πολύ μεγαλύτερος και και είχε πιο επίπεδο πρόσωπο από τον Homo Habilis, πράγμα που μορφολογικά τον φέρνει πιο κοντά στον σύγχρονο άνθρωπο.
Τα απολιθώματα του Homo Rudolfensis έρχονται από μέχρι και 2.4 εκατομμύρια χρόνια πριν, που τον φέρνει στην ίδια περίοδο με τον Homo Habilis. Αλλά «υπάρχει μόνο ένα πραγματικά καλό απολίθωμα αυτού του Homo Rudolfensis », σύμφωνα με το Εθνικό Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Smithsonian , επομένως οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν αν ο H. Rudolfensis είναι ένας ασυνήθιστος H. habilis ή ακόμα και ένας Αυστραλοπίθηκος με μεγαλύτερο από το συνηθισμένο εγκέφαλο.
Όμως έχουμε βρει και παλαιότερα απολιθώματα, μέχρι και 2.8 εκατομμύρια χρόνια πριν, που προέρχονται από το γένος Homo και προηγούνται από τον Homo Habilis και τον Homo Rudolfensis. Αυτά τα απολιθώματα όμως είναι μόνο θραύσματα από σημείο της γνάθου και δεν επαρκούν για να διαπιστωθεί αν προέρχονται από ένα ακόμα πιο πρώιμο Homo.
Μια μελέτη του 2025 βρήκε επιπλέον δόντια που χρονολογούνται σε 2,59 εκατομμύρια και 2,78 εκατομμύρια χρόνια, τα οποία μπορεί επίσης να ανήκουν σε αυτό το μυστηριώδες πρώιμο είδος Homo.
Αυτό σημαίνει πως είναι πολύ πιθανό να μην έχουμε βρει ακόμα το πρώτο ανθρώπινο είδος.
«Υπάρχει πολύς ενθουσιασμός, αλλά υπάρχει και μεγάλη αβεβαιότητα σχετικά με την προσπάθεια να ανακαλύψουμε περισσότερα για την προέλευση του γένους Homo», δήλωσε ο Potts.
Η αλήθεια σε αυτή την περίπτωση είναι αρκετά υποκειμενική. Που θα βάλουμε το όριο για τη μετάβαση από τον Αυστραλοπίθηκο στον Homo; Σύμφωνα με τα μέχρι τώρα δεδομένα, ο πρώτος άνθρωπος Homo ήταν η Homo Habilis, όμως όσο ανακαλύπτουμε περισσότερα απολιθώματα από εκείνη την εποχή, αυτό μπορεί να αλλάξει και κάποιο άλλο είδος να πάρει τη θέση του, στο χρονικό της εξέλιξης που οδήγησε σε αυτό που είμαστε σήμερα.
