Του Μανώλη Κοττάκη
Διαβάζω αυτές τις μέρες στο διαδίκτυο σχόλια ακραίων κέντρων και υπερφιλελεύθερων πολιτών για το καθεστώς Πούτιν. Δεν αντέχουν στην ιδέα ότι ο Ρώσος ηγέτης, που έχει κατηγορηθεί για σκληρό αυταρχισμό απέναντι στους πολιτικούς αντιπάλους του και για έλλειψη προσήλωσης στις δημοκρατικές ελευθερίες, έτυχε αυτής της υποδοχής από τον πρόεδρο Τραμπ στην Αλάσκα και διέσχισε χαμογελαστός το κόκκινο χαλί για να ανέβει μαζί με τον ομόλογό του στο βάθρο των νικητών.
Βεβαίως, στη συνάντηση κορυφής αυτή μετέβη ως αρχηγός κράτους και όχι ως αρχηγός δεξαμενής σκέψης (think tank). Και είναι μάλλον λάθος να προσεγγίζουμε τις διακρατικές σχέσεις και τα ίδια τα κράτη σαν να επρόκειτο για… λέσχες ιδεών. Αλλά αφού το θέμα τίθεται, έχει ενδιαφέρον να κάνουμε αυτή την άσκηση.
Κατηγορήθηκε και κατηγορείται ο Πούτιν ως αυταρχικός δικτάτορας με τον οποίο δεν πρέπει να έχουμε διπλωματικές σχέσεις. Για όσους το ξεχνούν, άλλωστε, ο πρωθυπουργός της Ελλάδος έχει δηλώσει αμέσως μετά την κήρυξη του πολέμου ότι οι διπλωματικές σχέσεις Ελλάδος και Ρωσίας τίθενται σε αναστολή. Και για όσους το θυμούνται, ο Ρώσος πρόεδρος με ανάρτησή του στα ελληνικά, σε μία στροφή του πολέμου, όταν η κυβέρνηση και η ηγεσία της τον κατηγορούσαν για δικτάτορα, προειδοποίησε για την τύχη εκείνων που βοηθούν τους αντιπάλους του με την τύχη εκείνων των Ελλήνων που έστειλαν στρατό κάποτε στην Ουκρανία, στις αρχές του 20ού αιώνα. Εννοούσε τον Ελευθέριο Βενιζέλο.
Αν πράγματι η ιδεολογία ενός ηγέτη είναι το βασικό κριτήριο για την ανάπτυξη των διακρατικών σχέσεων και αν το πολίτευμα που έχει εγκαθιδρύσει στη χώρα του είναι κρίσιμο, τότε γιατί η Ελλάδα έχει διπλωματικές σχέσεις με τις χώρες του αραβικού κόσμου αλλά και της Αφρικής; Γιατί τους στέλνουμε συστοιχίες από πυραύλους Patriot; Έχουν δημοκρατία εκεί; Διεξάγονται ελεύθερες εκλογές; Υπάρχουν ελευθεροτυπία και ελευθερία έκφρασης γνώμης; Υπάρχει ισότητα των φύλων; Κράτος δικαίου; Πρέπει μήπως να θυμίσουμε ότι η Λιβύη, που διοικούνταν από φύλαρχους την εποχή του Καντάφι (γιατί αυτό ήταν το σύστημά της για δεκαετίες), προσπαθεί να κάνει εκλογές περίπου 15 χρόνια τώρα και λόγω του εμφυλίου δεν τα καταφέρνει; Πρέπει μήπως να θυμίσουμε πώς δολοφονήθηκε μέσα σε ξένη πρεσβεία στην Κωνσταντινούπολη πριν από μερικά χρόνια αντικαθεστωτικός προερχόμενος από αραβική χώρα και σε πόσα κομμάτια τεμαχίστηκε; Ή μήπως να θυμίσουμε ότι η κυβέρνηση Μπάιντεν μετά το ξέσπασμα του πολέμου άρχισε να προμηθεύεται πετρέλαιο από τη Βενεζουέλα του δικτάτορα Μαδούρο, με τον οποίο η Ελλάδα διατηρεί πλέον διπλωματικές σχέσεις; Και ότι ο τζιχαντιστής ηγέτης της Συρίας Τζολάνι, τον οποίο η κυβέρνηση των Αθηνών αναγνώρισε, είναι δημιούργημα δυτικών μυστικών υπηρεσιών;
Κι όμως η Ελλάδα, όπως και οι υπόλοιπες χώρες της Δύσης οι οποίες αξιολογούν το εθνικό τους συμφέρον και με άλλα κριτήρια, έχει πλήρεις διπλωματικές σχέσεις με αυτές τις χώρες. Με μερικές εξ αυτών μάλιστα στα εμιράτα παραέχουν. Γιατί να εξαιρείται λοιπόν η Ρωσία που είναι μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας με ψήφο για όλα τα εθνικά μας θέματα (Αιγαίο, Κύπρος, Σινά και άλλα) από αυτόν τον κανόνα; Γιατί η Ελλάδα να ζητά ανοήτως μέσα στην καρδιά του πολέμου να… αλλάξει η σύνθεση των μόνιμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας; Ιστορικά θυμίζουμε ότι οι ρωσοτουρκικές σχέσεις, παρά την «άνοιξη» που διανύουν σήμερα, ήταν πάντοτε κακές και έχουν σημαδευτεί από επανειλημμένους πολέμους. Η λήξη της σύρραξης στην Ουκρανία θα τις επαναφέρει στις πραγματικές τους διαστάσεις, ανεξαρτήτως αν θα επωφεληθούμε εμείς ή όχι, όπως τα κάναμε.
Δεύτερον, ο Πούτιν πράγματι δεν είναι άγγελος δημοκρατίας. Όπως δεν είναι και ο Ερντογάν, ο οποίος φυλακίζει τους πολιτικούς αντιπάλους του. Αλλά με εκείνον όχι απλώς έχουμε σχέσεις, αλλά έχουμε υπογράψει και Σύμφωνο Ειρήνης και Φιλίας. Ερώτηση: Πότε ήταν μέσα στους αιώνες δημοκρατική η Ρωσία, με την έννοια που η Δύση αντιλαμβάνεται αυτό το πολίτευμα; Ήταν δημοκρατική επί αυτοκρατόρων και τσάρων; Ήταν δημοκρατική στα 70 χρόνια των σοβιέτ που είχε δικτατορία και φτώχεια; Πότε κυβερνήθηκε με δημοκρατία αυτός ο λαός; Αυτή είναι μια λεπτομέρεια που μάλλον μας διαφεύγει. Ότι δηλαδή, ανεξαρτήτως τι πιστεύουμε εμείς που είμαστε η γενέτειρα της Δημοκρατίας (η ζωή του Έλληνα είναι ταυτισμένη με την ελευθερία, ανεξαρτήτως της χρήσης αυτής), κάθε λαός κυβερνάται με το πολίτευμα που επιθυμεί. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος Ρόμπερτ Κάπλαν, με τον οποίο συνομίλησε ο πρωθυπουργός φέτος στους Δελφούς, στο περίφημο βιβλίο του «Η επερχόμενη αναρχία» (εκδόσεις Ροές) είχε γράψει, αναφερόμενος στις προσπάθειες της Αμερικής να εξαγάγει τη δημοκρατία της σε αυτές τις χώρες, ότι «αυτοί μας ζητούσαν ψωμί κι εμείς τους δίναμε ψήφο». Όλα αυτά τα χρόνια που η Ρωσία, κυρίως ως Σοβιετική Ένωση, δεν είχε δημοκρατία, αλλά λαοκρατία, όπως την ονόμαζε, είχαμε εμείς διακόψει ποτέ, με εξαίρεση την περίοδο 1947-1953 λόγω του εμφυλίου, διπλωματικές σχέσεις μαζί τους; Δεν αναγνωρίσαμε ότι, παρά το πολίτευμά τους, είναι φίλη χώρα με την οποία μας δένουν παραδοσιακά ιστορικοί και πολιτιστικοί δεσμοί και ότι με βάση τον πολιτισμό τους και τα γράμματά τους και τη διανόησή τους είναι αναπόσπαστο μέλος της ευρωπαϊκής σκέψης; Ο Τσέχωφ, ο Σοστακόβιτς, ο Σολζενίτσιν, ο Ζαχάρωφ και τόσοι άλλοι δεν είναι μέρος της ευρωπαϊκής κληρονομιάς;
Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο Ανδρέας Παπανδρέου, ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Κώστας Σημίτης, ο Κώστας Καραμανλής, ο Γιώργος Παπανδρέου, ο Αντώνης Σαμαράς, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Κυριάκος Μητσοτάκης ακόμη είχαν συναντήσει όλους τους κατά καιρούς ηγέτες της ΕΣΣΔ και της Ρωσίας στη Μόσχα. Ο πρωθυπουργός μας μάλιστα συναντήθηκε στο Σότσι λίγο πριν από το ξέσπασμα του πολέμου το 2021 και προέβλεψε «εύστοχα», όπως πάντα, ότι «ο πόλεμος δεν θα έχει νικητές». Έχει όμως. Όλοι οι ηγέτες μας λοιπόν τους συνάντησαν στην πρωτεύουσά τους χωρίς να τους εμποδίσει ποτέ το καθεστώς διακυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Διότι όταν κάθεσαι σ’ αυτή την καρέκλα και εκπροσωπείς λαό, ιστορία και χώρα, δεν ασχολείσαι με τις ιδεολογίες, αλλά με το εθνικό σου συμφέρον. Αυτό σε καθοδηγεί. Επί πρωθυπουργίας Ανδρέα Παπανδρέου, μάλιστα, και υπουργίας Αναστάση Πεπονή συνήφθη η πρώτη συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών για την προμήθεια φυσικού αερίου. Κορυφαίος επιχειρηματίας της χώρας σήμερα, ο οποίος διετέλεσε και βουλευτής Κυκλάδων της Νέας Δημοκρατίας επί Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ήταν ο άνθρωπος που αναδείχτηκε ο βασικός επιχειρηματικός σύνδεσμος μεταξύ των δύο χωρών αμέσως μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού και διατηρούσε για πολλά χρόνια προνομιακές σχέσεις με την Gazprom. Ασχέτως αν σήμερα δραστηριοποιείται, και καλά κάνει, στον τομέα της μεταφοράς δυτικού φυσικού αερίου από τη Μεσόγειο προς τα Βαλκάνια και τη βόρεια Ευρώπη. Όλοι αυτοί λοιπόν που ακολουθούσαν αυτή την πολιτική για δεκαετίες ήταν ηγέτες που δεν πίστευαν στη δημοκρατία και αναγνώριζαν αυταρχικά καθεστώτα ή μήπως ήταν ηγέτες που έβαζαν πριν και πάνω απ’ όλα το εθνικό συμφέρον; Τη μοίρα της χώρας μας;
Τέταρτον, υπάρχει μια καθοριστική στιγμή για το πώς αντιλαμβανόταν ο Πούτιν την Ελλάδα αλλά και την ευρωζώνη. Το καλοκαίρι του 2015. Τότε που κάποιοι στην Ελλάδα ποντάρισαν, για να εκβιάσουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, στα… ρούβλια που θα έστελνε στην Ελλάδα ο Ρώσος ηγέτης. Υποτίθεται ότι η διάσπαση και η καταστροφή της Ευρώπης ήταν από τότε το όνειρό του. Και ότι θα έκανε ασμένως δεκτή μία τέτοια ελληνική προσφορά. Απεδείχθη πως όσοι το λογάριαζαν αυτό ήταν επιεικώς ανιστόρητοι. Ο Πούτιν απέδειξε τότε ότι παραμένει στη θέση του για τουλάχιστον 23 χρόνια επειδή είναι σοβαρός στρατηγικός παίκτης και όχι κάποιος τυχοδιώκτης. Θυμίζουμε τι έκανε όταν τα παραπαίδια του Τσίπρα επιχείρησαν να τον εμπλέξουν σε αυτή τη διαδικασία εκβιασμού των Βρυξελλών. Κάλεσε τον πρόεδρο Ολάντ, τον ενημέρωσε για τις βολιδοσκοπήσεις που του είχαν γίνει από την αριστερή ελληνική κυβέρνηση, του εξήγησε ότι δεν θα έκανε οτιδήποτε που θα διατάρασσε την ευρωζώνη και τον ενημέρωσε ότι δεν πρόκειται ποτέ να κάνει δεκτή την αδιανόητη ελληνική πρόταση που θα οδηγούσε στη δραχμή. Απέδειξε έτσι ότι δεν φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν, ακύρωσε τον εκβιασμό στη διαπραγμάτευση και υπογράμμισε την προτεραιότητά του τότε στην ανάπτυξη στρατηγικών σχέσεων με την Ένωση.
Πέμπτον, αλήθεια, όλοι όσοι ασκούν κριτική στη Ρωσία για το επίπεδο των δημοκρατικών της ελευθεριών «έχουν την κάπα τους κρεμασμένη», για να θυμηθώ μια φράση του Χαρίλαου; Όλα καλά στη Δύση, στην Ευρώπη και την Αμερική με τη δημοκρατία; Όλοι όσοι επικρίνουν τον Πούτιν αισθάνονται άνετα με όσα έγιναν με τον αποκλεισμό υποψήφιων Προέδρων από τις γαλλικές και τις ρουμανικές εκλογές; Με όλα όσα αποκαλύφθηκαν μετά την ολοκλήρωση της θητείας Μπάιντεν ότι έπασχε από άνοια καθ’ όλη τη διάρκεια της διακυβέρνησής του και ότι για να πάει στον Λευκό Οίκο από τη μία πτέρυγα στην άλλη σηματοδοτούσαν τον χώρο με ταινίες για να μη… χάνει τον δρόμο; Αισθάνονται άνετα που στη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου ο πρόεδρός της και αρχηγός του κράτους, που λάμβανε κρίσιμες αποφάσεις για τον πλανήτη, ήταν υπό δικαστική αντίληψη και επιτροπεία από ένα σκληρό και αόρατο κατεστημένο που δεν είχε καμία δημοκρατική νομιμοποίηση; Αισθάνονται άνετα με τις αποκαλύψεις ότι του έγραφαν μέχρι την τελευταία γραμμή τις ομιλίες στις δημόσιες εμφανίσεις του και τις κινήσεις του στον χώρο για να μην κάνει λάθη που εξέθεταν την Αμερική; Αισθάνονται άνετα που στο όνομα της δημοκρατίας κακοποίησαν βάναυσα έναν άνθρωπο που εξελέγη από τον αμερικανικό λαό αλλά αντικειμενικά δεν μπορούσε να εκπληρώσει τα καθήκοντά του;
Κι εμείς εδώ στην Ελλάδα, όταν κάνουμε κριτική για τις δημοκρατικές ελευθερίες στη Ρωσία, αισθανόμαστε άνετα όταν νομοθετήσαμε στο Σύνταγμά μας την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας με λιγότερες από 150 ψήφους; Αισθανόμαστε άνετα όταν νομοθετήσαμε την απαγόρευση συμμετοχής κομμάτων στις εκλογές; Αισθανόμαστε άνετα που η Βουλή σήμερα με την απόφαση του Εκλογοδικείου λειτουργεί με 298 βουλευτές και η δεδηλωμένη έχει πέσει στους 149; Αισθανόμαστε άνετα να κάνουμε κριτική όταν είδαμε τη δική μας πολιτεία να εφαρμόζει στις επικοινωνίες όσα καταγγέλλαμε στις «ζωές των άλλων» ότι έκανε η Στάζι για να παρακολουθεί τους υπουργούς της τους ίδιους, όπως έκαναν οι Σοβιετικοί με τα στελέχη του κομματικού απαράτ τους; Σοβαρά;
Και κάτι τελευταίο: Όπως προκύπτει σαφώς από την ανάγνωση των πρακτικών της Γιάλτας όπως δημοσιεύονται στο βιβλίο του Ουκρανού ιστορικού Πλόκχι «Το τίμημα της ειρήνης» (εκδόσεις Αλεξάνδρεια), στρατηγικός στόχος του Στάλιν αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο δεν ήταν η επέκταση της ΕΣΣΔ σε όλο τον κόσμο, αλλά η ασφάλιση της περιμέτρου γύρω από τα σύνορα της Σοβιετικής Ένωσης. Γι’ αυτό και στην ουσία δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ για την Ελλάδα και για τον ελληνικό Εμφύλιο, αυτός ήταν η μεγάλη του μπλόφα για να κατοχυρώσει την περίμετρο με την κατοχύρωση της επιρροής του στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στην Τσεχοσλοβακία, στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, στα κράτη δηλαδή που βρίσκονται γύρω από αυτόν. Σχεδόν έναν αιώνα μετά την υπογραφή της Γιάλτας το στρατηγικό πρόβλημα της Ρωσίας παρέμεινε το ίδιο. Γι’ αυτό και υποδέχθηκε με ανακούφιση τη διαβεβαίωση από τον πρόεδρο Μπους αμέσως μετά την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού το 1990 ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί ανατολικά. Όταν όμως μία ξένη κυβέρνηση ουσιαστικά δημιούργησε στα σύνορά της με την Ουκρανία βάση στρατιωτική με βεληνεκές εκτόξευσης πυραύλων στη Μόσχα, πώς θεωρούσε κανείς ότι θα αντιδράσει;
Το γεγονός ότι σήμερα ζήτησε πάλι να της δοθούν το Ντονμπάς και το Ντόνετσκ στο μαλακό της υπογάστριο, να υπάρχουν εγγυήσεις ασφαλείας και να υπάρξει δέσμευση ότι δεν θα δοθεί ιδιότητα υποψήφιου μέλους του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία δείχνει ότι το στρατηγικό πρόβλημα της Ρωσίας από το 1945 μέχρι σήμερα παραμένει το ίδιο. Απλώς η Δύση παραβίασε τις κόκκινες γραμμές της, όπως ομολόγησαν θαρραλέα στο Κογκρέσο της Αμερικής και δημοκρατικοί γερουσιαστές.
Και ζούμε ό,τι ζούμε. Η Αμερική προκήρυξε έναν ανόητο πόλεμο μέσω αντιπροσώπων στην Ουκρανία κατά της Ρωσίας για να έχει έναν αντίπαλο του χεριού της και να επιβεβαιώνει την ηγεμονία της στον κόσμο, και δυστυχώς τον πόλεμο αυτόν που κερδίζει στο πεδίο της ενέργειας τον χάνει στο πεδίο των αντιπροσώπων. Στο πεδίο των μαχών.
Τώρα ο χρόνος λήξης του πολέμου θα εξαρτηθεί από τη διαθεσιμότητα των πρόθυμων ενεργούμενών της. Πόσο νωρίς ή πόσο αργά θα καταλάβουν ότι έκαναν κακό στη χώρα τους ως αυτοφωράκηδες της δημοκρατικής Δύσης. Τα υπόλοιπα για τις ιδεολογίες τα οποία θίξαμε διεξοδικά σε αυτό το σημείωμα είναι για εκείνους που πιστεύουν ότι μπορούν να επαναφέρουν το σχήμα «κομμουνισμός – αντικομμουνισμός» σε συνθήκες παγκόσμιου καπιταλισμού. Ας το έχουν υπόψη τους και κάποιοι εδώ στην Ελλάδα, που επενδύουν στην αναβίωση αυτού του σχήματος για να γλιτώσουν από τις αμαρτίες τους. Δεν φτάνει. Είναι πια ξεπερασμένο. Ας σκεφτούν κάτι καλύτερο.
