Του Μανώλη Κοττάκη
Το πρόσωπο του νεαρού Αντώνη Σαμαρά το καλοκαίρι του 1989 ακτινοβολούσε. Το χαμόγελό του ήταν ίσως το ωραιότερο πολιτικού της Μεταπολίτευσης! Ο νεαρός υπουργός Οικονομικών και μετέπειτα υπουργός Εξωτερικών, πολιτικό τέκνο του Ευάγγελου Αβέρωφ και αγαπημένο παιδί του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, εθεωρείτο τότε το μέλλον της παράταξης.
Με το Μακεδονικό, ο ορίζοντας άρχισε να σκοτεινιάζει, χωρίς αυτό να φαίνεται στην αρχή. Αλλά μετά… Ο υπουργός Εξωτερικών διαφώνησε με τον πρωθυπουργό επί κρίσιμου εθνικού θέματος – με τον Μακεδόνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας και ιδρυτή της παράταξης στη μέση.
Η πολιτική οικογένεια που εκπροσωπούσε ο νεαρός πολιτικός και το βάρος των εθνικών της αγώνων για τη Μακεδονία ειδικά και για την Ελλάδα γενικά βάραιναν πολύ σε κάθε του βήμα – ειδικώς η Πηνελόπη Δέλτα, που θυσίασε τη ζωή της για την πατρίδα την επομένη της εισβολής των Γερμανών στην Αθήνα. Ο νεαρός πολιτικός προοριζόταν να ζήσει τα δικά του «μυστικά του βάλτου».
Η σύγκρουση με τον πρωθυπουργό ήταν αναπόφευκτη. Όσα ακολούθησαν, όμως, ίσως όχι. Η πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη είχε ως αποτέλεσμα να καθυστερήσει επί 25 ολόκληρα χρόνια η παράδοση του τίτλου της Μακεδονίας στους Σκοπιανούς και να αποτραπεί η ιδιωτικοποίηση του ΟΤΕ στους Ιάπωνες με τον αμφίβολο τρόπο που σχεδιαζόταν τότε.
Ωστόσο, τον Σεπτέμβριο του 1993 άλλαξε το φως που έλουζε έως τότε το πρόσωπο του Αντώνη Σαμαρά. Την ακτινοβολία μέχρι το 2009, που εξελέγη αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, 16 ολόκληρα χρόνια μετά, διαδέχθηκαν η επιφύλαξη και η οργή. Το τραύμα. Η πίκρα της βάσης.
Η πληγή αυτή άρχισε να επουλώνεται κάπως μετά την εκλογή του στην αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας και μετά την εκλογή του στην πρωθυπουργία. Ακόμα και ο κόσμος που διατηρούσε πολύ πικρή ανάμνηση από τα γεγονότα του 1993 τον ψήφισε και με τα δύο χέρια, πιστεύοντας στη διάσωση της χώρας. Μεταξύ αυτών, ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και ο Θεόδωρος Πάγκαλος, κατά δήλωσή τους.
Το φως του 1989, όμως, δεν είχε καταφέρει να επιστρέψει ποτέ στο πρόσωπο του Μεσσήνιου πολιτικού. Και ο ίδιος, όταν μιλούσε και εκφωνούσε πολιτικές ομιλίες είτε στο Κοινοβούλιο είτε στις πλατείες, λίγο χαμογελούσε. Το πρόσωπό του ήταν μάλλον συννεφιασμένο. Το άγχος του ήταν μόνιμο.
Μια φορά, ο Θεόδωρος Βάρδας, καρδιακός φίλος του μια ζωή, του έστειλε mail στις 3 τη νύχτα, και ο Σαμαράς τού απάντησε αμέσως. Στο δικαιολογημένο ερώτημα του Βάρδα «δεν κοιμάσαι;», η απάντηση που έλαβε ήταν: «Εσύ που έχεις 50 υπαλλήλους είσαι ξύπνιος, και εγώ που έχω 10.000.000 Έλληνες θα κοιμάμαι;»
Το πρόβλημα που απέκτησε, άλλωστε, με τα μάτια του κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας των πρώτων εκλογών του 2012 επέτεινε τη μόνιμη συννεφιά στο πρόσωπό του. Δεν περνούσε καλά, αλλά δεν μπορούσε και να το πει.
Όλο αυτόν τον καιρό, από το 2012 μέχρι και σήμερα, ο πρώην πρωθυπουργός απέκρυπτε ακόμα και από οικείους του τον «γολγοθά» που ανέβαινε καθημερινώς ύστερα από αυτή την απρόσμενη περιπέτεια της όρασής του, τις περιοδικές ενέσεις στα μάτια που προκαλούσαν αφόρητο πόνο, ότι έγραφε τις ομιλίες του με τραυματισμένο το μάτι και σε τι νούμερο γράμμα στον υπολογιστή. Ότι ανέβαινε στο βήμα της Βουλής στην αρχή, για να μη γίνει αντιληπτό το πρόβλημά του -μετά βελτιώθηκε η κατάσταση-, πως οι σελίδες των ομιλιών του ήταν οριζόντιες κατά μήκος και όχι κάθετες καθ’ ύψος για να διευκολύνεται.
Σκληρός όμως, ανθεκτικός, προσηλωμένος πάντοτε στον στόχο του, κατάφερνε να ξεγελά. Ακόμα και τη μέρα που επέστρεψε στο Μαξίμου από το Αττικό Νοσοκομείο, όπου έγινε η διάγνωση για την ανάγκη ταχείας χειρουργικής επέμβασης, καθησύχαζε τους συνεργάτες του.
Παρ’ όλα αυτά, η παλαιά επιφύλαξη σε μεγάλο τμήμα της κοινωνίας εξακολουθούσε να υπάρχει. Το φως δεν επέστρεφε πλήρως.
Η διαγραφή του εξελήφθη βασικά ως βαριά προσωπική του προσβολή και μετά ως απαράδεκτη πολιτική πράξη. Τον στενοχώρησε η ασέβεια που ο Μητσοτάκης αντιλαμβανόταν ως αναδρομική πατρική ρεβάνς.
Το πρόσωπό του έκτοτε δεν ακτινοβολούσε φως, όπως το 1989 ή το 1991, όταν η Γεωργία τού χάρισε το πρώτο τους παιδί. Το έλεγαν και οι δημοσκοπήσεις.
Η ζωή όμως, όπως έλεγε κάποτε ο ίδιος ως πρωθυπουργός, «είναι απρόβλεπτη, και γι’ αυτό ενδιαφέρουσα», ασχέτως του αν αγνοούσε τι θα του επιφυλάξει…
Η τραγωδία με την απώλεια της μονάκριβης κόρης του Λένας ήταν μια κομβική στιγμή για τον πρώην πρωθυπουργό. Εξελίχθηκε εναντίον της θελήσεώς του. Από το σκοτάδι επέστρεψε στο φως, που έχει όμως λάμψη διαφορετική.
Όχι γιατί κατ’ ανάγκη οι άνθρωποι τον βλέπουν πλέον διαφορετικά και τρέχουν από το απέναντι πεζοδρόμιο να τον συλλυπηθούν. Αλλά γιατί σε πολλά πράγματα (ο φέρων σκελετός παραμένει ο αυτός) άλλαξε μέσα του θεμελιακά ο ίδιος, και αυτό αποτυπώνεται στο πρόσωπό του. Καθρεφτίζεται.
Η απώλεια αποκάλυψε συναισθήματα αγάπης καλά κρυμμένα μέσα του, που πολλές φορές δεν άφηνε να βγουν προς τα έξω, να εξωτερικευθούν για χάρη της εικόνας του στιβαρού πολιτικού. Για έναν άνθρωπο που ήθελε πάντοτε να γράφει 20 στο διαγώνισμα ήταν μάλλον οδυνηρή η διαπίστωση πως τελικώς οι καλύτεροι δεν είναι οι αψεγάδιαστοι – οι καλύτεροι και στην πολιτική και στη ζωή είναι οι ατελείς, αυτοί που έχουν αδυναμίες και δεν τις κρύβουν.
Δεν είναι ίσως υπερβολή, αλλά η Λένα δώρισε τη μειλίχια ψυχή της στον πατέρα της. Ο Σαμαράς πλήρωσε πολύ ακριβό τίμημα για τη δωρεά αυτήν, αλλά αυτή είναι η αλήθεια. Με έναν τρόπο, η Λένα είναι η πρώτη «Ιφιγένεια» που θυσιάζεται για την οικογένειά της και δεν τη θυσιάζουν.
Αυτή τη νέα εικόνα του 74χρονου Μεσσήνιου πολιτικού, η πολιτική διαδρομή του οποίου είναι γεμάτη θριάμβους και καταστροφές, ανόδους και καθόδους, πτώσεις, ανορθώσεις και επιστροφές, σωστές και λανθασμένες εκτιμήσεις και φιλίες, συμμαχίες που τον πρόδωσαν, αλλά και φιλίες που πρόδωσε, μπορούν να την καταλάβουν καλύτερα οι Έλληνες.
Ο παλαιός Σαμαράς έδειχνε μονίμως θυμωμένος. Ο νέος Σαμαράς μοιάζει να είναι νηφάλιος και ώριμος. Πιο προσηνής. «Λένα»! Έχοντας πλέον μέσα του ως αποστολή ζωής να δικαιώσει μέσα από τη δράση του όχι μόνο τον ίδιο του τον εαυτό, αλλά και τη θυγατέρα του.
Ο παλιός Σαμαράς ήταν ορθόδοξος, το γραφείο του ήταν πάντοτε γεμάτο εικόνες, αλλά δεν μιλούσε ποτέ για τη σχέση του με τον Θεό. Οι συνθήκες τα έφεραν έτσι, ώστε ο νέος Σαμαράς να περιγράψει κατά τρόπο μοναδικό το πώς βίωσε τη σχέση του με τον Θεό και πώς την επαναθεμελίωσε, ενδεχομένως μέσω της τραγικής απώλειας.
Δεν είδε την απώλεια ως τιμωρία, την αποδέχθηκε αγόγγυστα ως μετάβαση από τη μια ζωή στην άλλη. Αυτόν τον Σαμαρά, το πρόσωπο του οποίου φαίνεται πλέον να έχει τη στωικότητα του Γκάντι παρά την εκρηκτικότητα του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, μπορούν να τον αντιληφθούν καλύτερα οι Έλληνες, αν επικρατήσει οριστικά μέσα του…
Θα τον καταλάβουν καλύτερα ως άνθρωπο και μετά ως πολιτικό. Αν θα τον αποδεχθούν, θα φανεί.
Όμως, έχει πλέον όλες τις προϋποθέσεις για μια καθαρή και έντιμη επάνοδο. Έχει τις προϋποθέσεις, αναλογιζόμενος -και, γιατί όχι, απολογούμενος- για τα λάθη του παρελθόντος, να ταράξει τα λιμνάζοντα νερά σε μια χώρα που έχει βουτηχτεί στη διαφθορά και την ανυποληψία.
