Οι «χρυσές» συμβάσεις και τι άλλαξε επί κυβέρνησης Μητσοτάκη και μετά
Από τον Νάσο Χατζητσάκο
Ένα διαχρονικά αυτοτροφοδοτούμενο σύστημα διαπλοκής, πελατειακής διαχείρισης και τεχνολογικής «ομηρίας», με ακέραιες τις πολιτικές ευθύνες, ένα εργαλείο πολιτικής εξυπηρέτησης και αναπαραγωγής συμφερόντων, αποκαλύπτουν τα στοιχεία που έφερε στη δημοσιότητα για πρώτη φορά η «DEALnews» σε σχέση με τον ΟΠΕΚΕΠΕ, με αφορμή το σκάνδαλο που ταλανίζει όλη τη χώρα.
Από την ανάλυση των δεδομένων της έρευνας που παρουσιάζεται στη συνέχεια προκύπτουν τα εξής βασικά συμπεράσματα:
1. Ανακύκλωση προσώπων και διαδρομές συμφερόντων (τα ίδια άτομα εναλλάσσονται επί δεκαετίες σε θέσεις-κλειδιά μεταξύ του ΟΠΕΚΕΠΕ, του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, των συνεταιρισμών και των εμπλεκόμενων ιδιωτικών εταιριών),
2. απόλυτη τεχνολογική εξάρτηση του κράτους από τους ιδιώτες, με διαχρονικές τις ευθύνες των κυβερνήσεων που πέρασαν τα τελευταία 30 χρόνια, με τις κρίσιμες λειτουργίες πληρωμών να έχουν παραχωρηθεί στους αναδόχους, με παράλληλη διατήρηση (!) του πηγαίου κώδικα από τους ίδιους,
3. επαναλαμβανόμενες απευθείας αναθέσεις και εξόφθαλμες παρατυπίες πληρωμών, οι οποίες οδηγούν σε πρόστιμα εκατοντάδων εκατ. ευρώ, τα οποία αποπληρώνονται από τον Κρατικό Προϋπολογισμό, δηλαδή από τους φορολογουμένους,
4. απουσία θεσμικής ανεξαρτησίας και ελέγχου, αφού ο ΟΠΕΚΕΠΕ φαίνεται -και από το μεγάλο σκάνδαλο που είναι στο «μικροσκόπιο» της ευρωπαϊκής Εισαγγελίας- ότι λειτουργεί καθαρά βάσει κομματικών επιρροών και
5. κατ’ επίφαση κάθαρση-θεσμική μεταμφίεση του «παλιού» συστήματος από το 2020 και μετά σε ένα, τάχα, «νέο», δεδομένου ότι, αντί για ρήξη με τις παθογένειες, η διαχείριση των κρίσεων καταλήγει σε «ανανέωση» μέσω των ίδιων μηχανισμών.
Το σύστημα της πελατειακής διαχείρισης των ευρωπαϊκών πόρων για τον αγροτικό τομέα ξεκινά από τη δεκαετία του 1980, με ορατές διά γυμνού οφθαλμού τις πολιτικές παρεμβάσεις και τις ευθύνες για τα εκατοντάδες εκατ. ευρώ προστίμων που επιρρίφθηκαν σχεδόν σε όλα τα στάδια της μετεξέλιξής του. Φαίνεται να «ενηλικιώνεται» ακόμα περισσότερο από το 1998 και μετά, έπειτα από την ίδρυση του ΟΠΕΚΕΠΕ και τη σύσταση της εταιρίας του Δημοσίου για την αξιοποίηση της αγροτικής γης, ΑΓΡΟΓΗΣ Α.Ε., το 2009. Διογκώθηκε περαιτέρω τη δεκαετία του 2010 και μοιάζει σαν να «ξεχείλωσε» από το 2019 και μετά. Η ΑΓΡΟΓΗ μέχρι τότε έπαιζε καθοριστικό ρόλο στις διαδικασίες μαζί με την ΠΑΣΕΓΕΣ, τον ανώτατο συνδικαλιστικό φορέα των αγροτών.
Ενδιάμεσα, το 2003, ιδρύθηκε στον Πειραιά η Neuropublic S.A., από τον Τάσο Γαργαλάκο, τη Ρόζα Γαργαλάκου, διευθύνουσα σύμβουλο, και τον Ιωάννη Μαυρουδή. Η Neuropublic λειτούργησε ως αποκλειστικός τεχνικός διαχειριστής των πληροφοριακών συστημάτων του ΟΠΕΚΕΠΕ, τα οποία είχε στην κατοχή της, αναλαμβάνοντας την αναβάθμιση και τη συντήρηση του συστήματος υποβολής αιτήσεων/επιδοτήσεων. Η συνεργασία αυτή, σημειωτέον, φαίνεται ότι ξεπέρασε τα 35 εκατ. ευρώ. Η εταιρία ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση του πληροφοριακού συστήματος OΣΔΕ και την ανάπτυξη και υποστήριξη υπηρεσιών, καθώς και για τα γενικά ψηφιακά εργαλεία γεωργίας. Συνολικά, μοιάζει σαν να κρατούσε τα «κλειδιά στα χέρια της» για τη λειτουργία, την παραγωγικότητα και την ασφάλεια του συστήματος πληρωμών του ΟΠΕΚΕΠΕ.
Μετά το πέρασμα της χώρας στην περίοδο των Μνημονίων, το 2014, ιδρύθηκε η ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ Α.Ε. από μια ένωση 72 συνεταιρισμών, την ΠΑΣΕΓΕΣ, 23 γεωπονικά γραφεία και στρατηγικούς εταίρους, μεταξύ των οποίων ήταν η Neuropublic, και μεγάλη συστημική τράπεζα. Η συμμαχία αυτή εκπροσώπησε περισσότερους από 150.000 παραγωγούς σε όλη την Ελλάδα. Στόχοι της εταιρίας, μεταξύ άλλων, ήταν η τεχνολογική και επιχειρηματική ενίσχυση της πρωτογενούς παραγωγής, η βιώσιμη ανάπτυξη και η συμμόρφωση με τον ΚΑΠ.
Από το 2014 και μετά η ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ και η Neuropublic πάνε «χέρι χέρι». Η Neuropublic υποστηρίζει τεχνολογικά τη ΓΑΙΑ, παρέχοντας εφαρμογές, υποδομές και υπηρεσίες βασισμένες στην πλατφόρμα gaiasense. Μαζί διοργανώνουν συνέδρια και ημερίδες με επίκεντρο τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Μαζί παίρνουν και τις αναθέσεις.
«Ομπρέλα»
Επί της ουσίας η ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ είχε τον ρόλο της «ομπρέλας» συνεταιριστικών και επιχειρηματικών δυνάμεων. Ταυτόχρονα, παρείχε υποστήριξη, εκπαίδευση, συνεργασία και τεχνολογία, μέσω της Neuropublic, προς τον αγροτικό κόσμο, η οποία είχε θέση στο διοικητικό συμβούλιο της ΓΑΙΑ.
Η ΓΑΙΑ λειτουργούσε ως πιστοποιημένος φορέας συντονισμού των Κέντρων Υποδοχής Δηλώσεων (ΚΥΔ). Ανέλαβε τη διαχείριση 578 ενεργών ΚΥΔ και εξυπηρέτησε με τεχνική και επιχειρησιακή υποστήριξη χιλιάδες αγρότες, υποβάλλοντας Ενιαία Αίτηση Ενίσχυσης μέσω του Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος Διαχείρισης της Ενιαίας Αίτησης (ΟΣΔΕ). Από την πλευρά της, η Neuropublic, ως τεχνικός διαχειριστής των συστημάτων, κρατούσε… και λειτουργούσε το ΟΣΔΕ.
Το ΟΣΔΕ από το 2006 είναι το επίσημο πληροφοριακό σύστημα του ΟΠΕΚΕΠΕ για την ηλεκτρονική διαχείριση των αιτήσεων επιδοτήσεων που αφορούν την Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ). Στις περισσότερες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα αντίστοιχα συστήματα ανήκουν στους αρμόδιους φορείς και παραμένουν κάτω από την κεντρική κρατική ευθύνη, χωρίς την ύπαρξη δομής παρόμοιας με την ελληνική «διπλή-ιδιωτική ομπρέλα».
Τα πρόσωπα που πάνε κι έρχονται σε θέσεις-κλειδιά επί δεκαετίες
Οι διαδρομές τις οποίες ακολούθησαν αρκετά από τα πρόσωπα που ήρθαν στη δημοσιότητα τον τελευταίο καιρό, λόγω της διάστασης που έλαβε σε επίπεδο κοινής γνώμης το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, το οποίο διερευνά η ευρωπαϊκή Εισαγγελία, έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον:
– Γρηγόρης Βάρρας: Μέχρι το 2009 που ξαναβγήκε το ΠΑΣΟΚ ήταν στη διοίκηση της ΑΓΡΟΓΗΣ. Το 2019 τοποθετείται πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ. Το 2021 του ζητείται η παραίτηση από τον τότε υπουργό Ανάπτυξης Μάκη Βορίδη και έκτοτε, έως και τα μέσα του φετινού Ιουνίου, ήταν στο γραφείο του πρωθυπουργού ως σύμβουλός του.
Ο κ. Βάρρας είναι αυτός ο οποίος έχει αναφέρει πως εντόπισε προβλήματα στις δηλώσεις ΟΣΔΕ το 2020 για τις βοσκήσιμες γαίες και έστειλε όλους τους φακέλους στον εισαγγελέα. Εκείνη τη χρονική περίοδο, ωστόσο, δεν είχαν αναρτηθεί οι δασικοί χάρτες και το Κτηματολόγιο (κυρίως στις αγροτικές περιοχές) και η ΑΑΔΕ έδινε τη δυνατότητα υπογραφής… χειρόγραφα μισθωτηρίων χαμηλού μισθίου (όπως είναι τα βοσκοτόπια). Αν και πολλοί από τους ελεγχόμενους έχουν κάνει ενστάσεις, αυτές μέχρι σήμερα δεν έχουν εξεταστεί.
– Μόσχος Κορασίδης: Μέχρι το 2009 ήταν διευθυντής στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Μετά, μέσα στην ίδια χρονιά, τοποθετείται στην ΑΓΡΟΓΗ Α.Ε., μέχρι και την κατάργησή της (περίπου πέντε μήνες μετά) από την τότε υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης Κατερίνα Μπατζελή. Στη συνέχεια, με πολιτική απόφαση, μπαίνει αντιπρόεδρος στον ΟΠΕΚΕΠΕ, μέχρι τον Ιούνιο του 2012, με την ευθύνη όλων των πληρωμών/επιδοτήσεων κ.λπ. Από τότε μέχρι και το 2015 διετέλεσε γενικός γραμματέας του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, με ευθύνη και του Οργανισμού. Την περίοδο 2015-2020 ήταν αποσπασμένος στο ΠΑΣΟΚ και από το 2020 ανέλαβε γενικός διευθυντής της ΕΘΕΑΣ (Εθνική Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών), η οποία ιδρύθηκε το 2020, με πρωτοβουλία προέδρων Ενώσεων Αγροτικών Συνεταιρισμών. Οι ενώσεις αυτές δήλωναν ότι ήταν η συνέχεια της ΠΑΣΕΓΕΣ και ήταν μέλη της ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ.
– Γεώργιος Κορμεντζάς: Παράλληλα με τα ακαδημαϊκά του καθήκοντα, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου εργάζεται στην ΑΓΡΟΓΗ, όταν ήταν επικεφαλής ο Γρηγόρης Βάρρας. Το 2009 ο κ. Κορμεντζάς τοποθετείται, με πολιτική απόφαση, στη διοίκηση της ΑΓΡΟΓΗΣ. Στη συνέχεια μπαίνει στη θέση του αντιπροέδρου στον ΟΠΕΚΕΠΕ, μέχρι το 2013, έχοντας την ευθύνη για όλους τους τεχνικούς ελέγχους και τις βοσκήσιμες γαίες. Τον Μάρτιο του 2011, σημειωτέον, υπό τη διοίκηση Κορασίδη στον ΟΠΕΚΕΠΕ, δίδεται σύμβαση στη Neuropublic.
Το 2013 «μετακομίζει» ο ίδιος στον τεχνικό σύμβουλο του ΟΠΕΚΕΠΕ, δηλαδή στη Neuropublic. Το 2014 ιδρύεται η ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Την ίδια χρονιά γίνεται διευθύνων σύμβουλος της ΓΑΙΑ, θέση την οποία διατηρεί έως τέλος του 2019. Αποχωρεί από την εταιρία το 2020 και συμμετέχει στην ίδρυση της ΕΘΕΑΣ, όπου σήμερα βρίσκεται ως εμπειρογνώμονας, αλλά και της εταιρίας Cognitera A.E., ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου της.
Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι την περίοδο της διοίκησης Κορασίδη – Κορμέντζα στην Ελλάδα επιβλήθηκε πρόστιμο 670 εκατ. εξαιτίας πάρα πολύ σοβαρών προβλημάτων στο υπόβαθρο (σύστημα αναγνώρισης αγροτεμαχίων). Για παράδειγμα, τα χωράφια έπεφταν το ένα πάνω στο άλλο, βοσκήσιμες γαίες δηλωμένες ήταν καθαρά δάση, οι Κρητικοί του Μαλεβιζίου έβοσκαν τις αίγες τους στο Αγρίνιο και άλλοι μέσα στη λίμνη Βιστωνίδα!
– Γιάννης Κατρής: Διετέλεσε εμπειρογνώμονας στην ΑΓΡΟΓΗ και στη συνέχεια σε ΕΑΣ ΑΓΡΙΝΙΟΥ, Neuropublic και ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ. Το 2020 αποχώρησε και συμμετείχε στην ΕΘΕΑΣ και την Cognitera, ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου της.
Συμβάσεις κατά… συρροή – Πώς το «παλιό» μεταμορφώθηκε σε «νέο»
Οι παράλληλοι βίοι ΟΠΕΠΕΚΕ και ιδιωτικών εταιριών χαρακτηρίζονται από μια σειρά συμβάσεων σε σχέση με τις οποίες η κοινή γνώμη οφείλει να γνωρίζει, αφού το σκάνδαλο το οποίο διερευνά η ευρωπαϊκή Εισαγγελία άπτεται του δημόσιου συμφέροντος, δεδομένου ότι αφορά κοινοτικό χρήμα προερχόμενο από τους Ευρωπαίους, άρα και από τους Έλληνες φορολογουμένους.
Στην «κοινοπραξία» Neuropublic και ΠΑΣΕΓΕΣ δίνεται η πρώτη σύμβαση για την περίοδο 2011-2014 από τον ΟΠΕΚΕΠΕ, επί διοίκησης Κορασίδη – Κορμέντζα. Οι φορείς αναλαμβάνουν το σύνολο των εργασιών για την ενιαία ενίσχυση και τις πληρωμές (πληροφοριακό σύστημα, γεωυπόβαθρο κ.λπ.). Όλοι οι συνεταιρισμοί μετατρέπονται σε «πύλες» για την υποβολή των αιτήσεων της ενιαίας ενίσχυσης. Έτσι, οι συνεταιρισμοί -εκτός από τα χρήματα που βγάζουν από αυτή τη δουλειά- παίζουν σε αρκετές περιπτώσεις και τον ρόλο του «τοπάρχη ψήφων», τακτοποιώντας ημέτερους γεωργούς και κτηνοτρόφους.
Σημειώνεται ότι με τη σύμβαση αυτή ο «πηγαίος κώδικας», δηλαδή το σύστημα πληρωμών, μένει στην ιδιοκτησία του αναδόχου!
Η δεύτερη σύμβαση, με απευθείας ανάθεση, αφορά την περίοδο 2014-2020 και δίδεται ξανά στην «κοινοπραξία» Neuropublic και ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ (ΠΑΣΕΓΕΣ). Παράλληλα, όπως ορίζεται από τη διαδικασία, κάθε χρόνο γίνονται επιμέρους συμβάσεις για την ανανέωση του συστήματος πληρωμών και του υποβάθρου, με στόχο να μην υπάρχουν αποκλίσεις στις δηλώσεις.
Τα δεδομένα μοιάζουν να αλλάζουν από το 2020 και μετά. Τη συγκεκριμένη χρονιά ιδρύεται η Cognitera A.E., μαζί με την ΕΘΕΑΣ (από 302 μέλη γεωργικών συνεταιρισμών, που πριν ήταν στη ΓΑΙΑ), με πρόεδρο τον Παύλο Σατολιά (πρ. πρόεδρο της ΝΕΑΣ ΠΑΣΕΓΕΣ, της μετεξέλιξης της ΠΑΣΕΓΕΣ). Στην ΕΘΕΑΣ φαίνεται να συνυπάρχουν κύκλοι προσκείμενοι στη Ν.Δ. αλλά και «πασοκογενείς», οι οποίοι έχουν διαχρονική παρουσία στον ευρύτερο αγροτικό τομέα.
Μετά τη «διάσπαση», η κατάσταση επιδεινώνεται στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Τον πρώτο καιρό η Cognitera μοιάζει να έχει μια στάση επιθετική κατά της ΓΑΙΑ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, στην οποία πλέον φαίνεται ότι αποκτά μερίδια και το family office της Μαριάννας Λάτση.
Δικαστικές ενέργειες
Οι δύο εταιρίες προχωρούν σε δικαστικές ενέργειες η μία σε βάρος της άλλης, οι οποίες ακόμη και σήμερα βρίσκονται σε εξέλιξη. Οι ετήσιοι διαγωνισμοί του ΟΠΕΚΕΠΕ για την αναβάθμιση των συστημάτων ακυρώνονται λόγω αλλεπάλληλων προδικαστικών προσφυγών. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το 2021 αποφασίζεται παράταση της πιστοποίησης των ΚΥΔ και του συντονιστή ΓΑΙΑ Επιχειρείν.
Παρ’ όλα αυτά, το 2022 υποψήφιοι ανάδοχοι είναι και οι δύο εταιρίες: Η Neuropublic (ο τεχνικός σύμβουλος του ΟΠΕΚΕΠΕ) και η Cognitera Α.Ε. Μετά την ακύρωση και των τριών τμημάτων του διαγωνισμού, αποφασίζεται, για άγνωστους λόγους, να ακολουθηθεί η διαδικασία διαπραγμάτευσης χωρίς δημοσίευση, με ανάθεση στην Cognitera Α.Ε. για παροχή του πηγαίου λογισμικού για το 2022 (699.360 ευρώ).
Ωστόσο, αν και δεν υπήρχε ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα, η Διεύθυνση Άμεσων Ενισχύσεων, με επικεφαλής την Παρασκευή Τυχεροπούλου και με τη σύμφωνη γνώμη του τότε προέδρου Ευάγγελου Σημανδράκου, προχωρά σε πληρωμές χωρίς διασταυρώσεις, διορθώσεις ή επικυρώσεις και παρά τις γραπτές αντιρρήσεις της υπηρεσίας. Η απόφαση αυτή επιφέρει τεράστια πρόστιμα. Από το συνολικό ποσό των 415 εκατ. ευρώ που καταλογίζεται από την Ε.Ε., τα 178 εκατ. ευρώ (43%) αφορούν τα έτη 2022 και 2023 (μια περίοδο στην οποία έχει αναφερθεί και ο τελευταίος πρόεδρος του ΟΠΕΚΕΠΕ και πρώην δικαστικός Νίκος Σαλάτας).
Επισημαίνεται ότι η ευρωπαϊκή Εισαγγελία, για λόγους αδιευκρίνιστους μέχρι στιγμής, δεν έχει ερευνήσει τι έχει συμβεί στα έτη 2022-2023 (επί υπουργίας Γιώργου Γεωργαντά).
Το 2023 επαναλαμβάνεται η ίδια εικόνα. Ο νέος διαγωνισμός ακυρώνεται και στη συνέχεια επαναπροκηρύσσεται. Οι δύο αντίπαλες εταιρίες εμφανίζονται όμως σε «Ένωση» και υπογράφουν σύμβαση 19,5 εκατ. ευρώ για το χρονικό διάστημα 2023-2027.
Πρόσφατα, η Cognitera άλλαξε πρόεδρο. Εντάχθηκε νέα εταιρία, η PGP ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗ ΕΤΕΡΟΡΡΥΘΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ, με κεφάλαιο 50.000 ευρώ, με έδρα το Πέραμα. Ετερόρρυθμο μέλος αυτής της εταιρίας είναι η SOFTWARE HUB ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΨΗΦΙΑΚΗΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Α.Ε., η οποία εδρεύει στην ίδια διεύθυνση με την PGP και έχει κεφάλαιο 1.000.000 ευρώ.
