Στην τελευταία θέση της ΕΕ παραμένει η Ελλάδα, στην κατάταξη των Ρεπόρτερ χωρίς Σύνορα για το 2024, παρότι η θέση της (88η στον κόσμο) είναι βελτιωμένη συγκριτικά με το 2023 (107 θέση). H έκθεση σημειώνει ότι στην Ελλάδα η ελευθερία του Τύπου δοκιμάζεται από το κυβερνών κόμμα.
Επισημαίνει πως η ελευθερία του Τύπου στη χώρα βρίσκεται σε συστημική κρίση από το 2021, υπογραμμίζοντας πως το σκάνδαλο των υποκλοπών δεν έχει διαλευκανθεί, όπως και η υπόθεση της δολοφονίας του Γιώργου Καραϊβάζ, ενώ τονίζεται πως οι αγωγές SLAPP είναι συνηθισμένες.
Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα: Χαμηλή εμπιστοσύνη στα ΜΜΕ στην Ελλάδα, Predator, επιθέσεις και κατακερματισμένο τοπίο
Σχετικά με το τοπίο των μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα, η έκθεση αναφέρει πως «η εμπιστοσύνη του πληθυσμού στα μέσα ενημέρωσης είναι από τις χαμηλότερες στην Ευρώπη εδώ και πολλά χρόνια. Λίγοι μεγάλοι ιδιωτικοί όμιλοι, όπως η Alter Ego Media, συνυπάρχουν με εκατοντάδες ειδησεογραφικούς ιστότοπους, γεγονός που συμβάλλει στον έντονο κατακερματισμό του τοπίου των μέσων ενημέρωσης. Ομοίως, λίγοι επιχειρηματίες διευθύνουν τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων ενημέρωσης, ενώ παράλληλα εμπλέκονται και σε άλλους επιχειρηματικούς τομείς. Ορισμένοι από αυτούς έχουν στενούς δεσμούς με την πολιτική ελίτ της χώρας. Ως αποτέλεσμα, ο Τύπος είναι αρκετά πολωμένος».
Όσον αφορά το πολιτικό πλαίσιο, «ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είναι υπεύθυνος για την εποπτεία των δημόσιων μέσων ενημέρωσης, γεγονός που θέτει σε κίνδυνο τη συντακτική τους ανεξαρτησία. Η ρυθμιστική αρχή ραδιοτηλεόρασης, το Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοφωνίας και Τηλεόρασης (NCRTV), που κατηγορείται για βραδύτητα και αναποτελεσματικότητα, δεν έχει αναθεωρηθεί σημαντικά ούτε από τη σημερινή ούτε από την προηγούμενη κυβέρνηση. Η Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ), η οποία εποπτεύεται από τον πρωθυπουργό, συμμετείχε στην παρακολούθηση δημοσιογράφων, πολλοί από τους οποίους έγιναν στόχος του κατασκοπευτικού λογισμικού Predator».
Συνεχίζοντας, οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα επισημαίνουν τα εξής σχετικά με το νομικό πλαίσιο:
«Παρά τις συνταγματικές εγγυήσεις, η ελευθερία του Τύπου έχει αμφισβητηθεί σε νομοθετικό επίπεδο. Οι νέοι νόμοι που ψηφίστηκαν από το Κοινοβούλιο ως απάντηση στο σκάνδαλο υποκλοπών Predatorgate αποσκοπούν στην καλύτερη προστασία των πολιτών από την αυθαίρετη παρακολούθηση, αλλά υπολείπονται των ευρωπαϊκών προτύπων, ενώ το Ανώτατο Δικαστήριο απάλλαξε την Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών (ΕΥΠ) από την εμπλοκή της στο σκάνδαλο. Ένα νομοσχέδιο για τα μέσα ενημέρωσης οδήγησε στη δημιουργία μιας αμφιλεγόμενης επιτροπής δεοντολογίας και ένας δημοσιογράφος καταδικάστηκε βάσει του ποινικού κώδικα για διασπορά ψευδών πληροφοριών χωρίς αδιάσειστα στοιχεία. Μια τροπολογία που ψηφίστηκε το 2023 αυξάνει τον κίνδυνο φυλάκισης δημοσιογράφων για δυσφήμιση».
Αναφορικά με το οικονομικό πλαίσιο σε σχέση με την ελευθερία του Τύπου, η έκθεση αναφέρει πως «η οικονομική κρίση της τελευταίας δεκαετίας, σε συνδυασμό με τη μείωση του αναγνωστικού κοινού και των διαφημιστικών προϋπολογισμών, έθεσε υπό αμφισβήτηση τη μακροπρόθεσμη επιβίωση πολλών μέσων ενημέρωσης. Ο αντίκτυπος της νέας νομοθεσίας που αποσκοπεί στην αύξηση της διαφάνειας της ιδιοκτησίας και της χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης μένει να φανεί».
Στη συνέχεια, η έκθεση της οργάνωσης προσθέτει πως οι εγκαταστάσεις ορισμένων μέσων ενημέρωσης δέχονται τακτικά επιθέσεις από ακροαριστερούς και ακροδεξιούς ακτιβιστές που τα θεωρούν ιδεολογικούς εχθρούς. Επιπλέον, οι γυναίκες δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν συχνά σεξισμό στο χώρο εργασίας, όπως επισημαίνεται.
Τέλος, η έκθεση αναφέρεται και στο ζήτημα της ασφάλειας, τονίζοντας τα εξής:
«Η αστυνομία καταφεύγει τακτικά στη βία και σε αυθαίρετες απαγορεύσεις για να παρεμποδίσει τη δημοσιογραφική κάλυψη των διαδηλώσεων και της προσφυγικής κρίσης στα ελληνικά νησιά. Δημοσιογράφοι έχουν πέσει θύματα σωματικών επιθέσεων κατά τη διάρκεια αθλητικών εκδηλώσεων και μπροστά από τα σπίτια τους. Η δολοφονία του βετεράνου αστυνομικού ρεπόρτερ Γιώργου Καραϊβάζ, ο οποίος πυροβολήθηκε μέρα μεσημέρι μπροστά από το σπίτι του στην Αθήνα το 2021, δεν έχει ακόμη διαλευκανθεί, ενώ δύο ύποπτοι αθωώθηκαν το 2024. Το περιορισμένο πεδίο εφαρμογής μιας ομάδας εργασίας για την προστασία των δημοσιογράφων την εμποδίζει να αντιμετωπίσει τη συστημική κρίση της ελληνικής δημοσιογραφίας».
Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα: Προσπάθεια μείωση της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας
Στην ανάλυση της για την κατάσταση των ΜΜΕ στην Ευρώπη, η Διεθνής Οργάνωση τονίζει τα παρακάτω:
«Παρά την υιοθέτηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση του πρώτου νόμου για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης, του EMFA, και το γεγονός ότι τρεις ευρωπαϊκές χώρες – η Νορβηγία, η Δανία και η Σουηδία – εξακολουθούν να βρίσκονται στην κορυφή του Δείκτη, οι πολιτικοί προσπαθούν να μειώσουν το χώρο για την ανεξάρτητη δημοσιογραφία.
Στην πρώτη γραμμή αυτής της επικίνδυνης τάσης βρίσκονται ο φιλοκρεμλινικός πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, και ο ομόλογός του στη Σλοβακία (29η θέση), Ρόμπερτ Φίκο. Η ελευθερία του Τύπου δοκιμάζεται από τα κυβερνώντα κόμματα στην Ουγγαρία (67η θέση), τη Μάλτα (73η θέση) και την Ελλάδα (88η θέση), τις τρεις χώρες της ΕΕ με τη χειρότερη κατάταξη. Η Ιταλία της Τζόρτζια Μελόνι (46η) έχει επίσης υποχωρήσει πέντε θέσεις.
Τα πολιτικά συμφέροντα καταπνίγουν τη δημοσιογραφία σε αρκετές χώρες που είναι υποψήφιες για ένταξη στην ΕΕ – Βοσνία-Ερζεγοβίνη (81η), Σερβία (98η) και Αλβανία (99η). Η Τουρκία (158η) συνεχίζει να φυλακίζει δημοσιογράφους και να υπονομεύει τα μέσα ενημέρωσης μέσω της λογοκρισίας στο διαδίκτυο και του ελέγχου της δικαστικής εξουσίας.
Το πολιτικό περιβάλλον για τη δημοσιογραφία έχει βελτιωθεί στην Πολωνία (10η θέση στην 47η) και τη Βουλγαρία (12η θέση στην 59η) χάρη στις νέες κυβερνήσεις που ενδιαφέρονται περισσότερο για το δικαίωμα στην ενημέρωση.
Η Γερμανία εντάχθηκε στις δέκα πρώτες χώρες του Δείκτη, βελτιώνοντας τον πολιτικό της δείκτη με μείωση των επιθέσεων κατά δημοσιογράφων από ακροδεξιές ομάδες».
Εκθεση Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα: Η κατάσταση της Ελευθερίας του Τύπου σε Ρωσία και Ανατολική Ευρώπη
Για την κατάσταση στη Ρωσία και την Ανατολική Ευρώπη, η έκθεση τονίζει:
«Το ρωσικό κράτος (162ο) συνεχίζει τη σταυροφορία του κατά της ανεξάρτητης δημοσιογραφίας, ενώ περισσότεροι από 1.500 δημοσιογράφοι έχουν διαφύγει στο εξωτερικό μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Η άνοδος της Ρωσίας κατά δύο θέσεις στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου του 2024, λόγω της πτώσης άλλων χωρών, συγκαλύπτει την πτώση της παγκόσμιας βαθμολογίας της, καθώς ο κατάλογος των δημοσιογράφων και των μέσων ενημέρωσης που χαρακτηρίζονται ως “ξένοι πράκτορες” ή “ανεπιθύμητοι » έχει μεγαλώσει και οι δημοσιογράφοι συνεχίζουν να φυλακίζονται αυθαίρετα.
Οι δύο αντίπαλοι για τη χαμηλότερη κατάταξη της περιοχής είναι η Λευκορωσία (167η θέση), η κυβέρνηση της οποίας διώκει δημοσιογράφους με το πρόσχημα της καταπολέμησης του “εξτρεμισμού”, και το Τουρκμενιστάν (175η θέση), ο πρόεδρος του οποίου έχει απεριόριστη εξουσία και απαγορεύει κάθε ανεξάρτητο ρεπορτάζ.
Στις χώρες που έχουν υποστεί σημαντική πτώση περιλαμβάνεται η Γεωργία (103η), η οποία έχει υποχωρήσει 26 θέσεις. Το κυβερνών κόμμα της συνεχίζει να πολώνει την κοινωνία, καλλιεργεί την προσέγγιση με τη Μόσχα και ασκεί μια πολιτική που είναι όλο και πιο εχθρική προς την ελευθερία του Τύπου. Το Αζερμπαϊτζάν (164η θέση) είδε επίσης όλους τους δείκτες του να πέφτουν, ιδίως τον πολιτικό δείκτη, μετά την καταστολή των μέσων ενημέρωσης πριν από τις προεδρικές εκλογές.
Μια από τις εκπλήξεις του Δείκτη είναι το άλμα 18 θέσεων της Ουκρανίας (61η), λόγω της βελτίωσης τόσο του δείκτη ασφαλείας της – λιγότεροι δημοσιογράφοι σκοτώθηκαν – όσο και του πολιτικού της δείκτη. Αν και το κράτος δικαίου δεν έχει εφαρμοστεί σε ολόκληρη τη χώρα μετά τη ρωσική εισβολή, γεγονός που εμπόδισε τις ουκρανικές αρχές να εγγυηθούν την ελευθερία του Τύπου στα κατεχόμενα εδάφη, η πολιτική παρέμβαση στην ελεύθερη Ουκρανία έχει μειωθεί. Αυτού του είδους η πίεση περιορίζεται από το γεγονός ότι τα μέσα ενημέρωσης την καταγγέλλουν».
Σύμφωνα με την οργάνωση, η βαθμολογία κάθε χώρας αξιολογείται με βάση πέντε δείκτες που αντικατοπτρίζουν την κατάσταση της ελευθερίας του Τύπου σε όλη της την πολυπλοκότητα: πολιτικό πλαίσιο, νομικό πλαίσιο, οικονομικό πλαίσιο, κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο και ασφάλεια.
