Σε μία περίοδο που η ψυχική υγεία αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις, με τη ζήτηση για θεραπεία να υπερβαίνει κατά πολύ τη διαθεσιμότητα ειδικών, η τεχνητή νοημοσύνη έρχεται να διεκδικήσει ένα ρόλο στο θεραπευτικό τοπίο, σύμφωνα με τους The New York Times.
Ερευνητές από το Dartmouth College ανέπτυξαν το Therabot, ένα chatbot τεχνητής νοημοσύνης σχεδιασμένο να λειτουργεί ως “ψηφιακός θεραπευτής”. Στόχος τους δεν είναι να αντικαταστήσουν τους ανθρώπινους επαγγελματίες, αλλά να προσφέρουν μια ενδιάμεση λύση για τα εκατομμύρια ανθρώπων που δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας.
Σύμφωνα με τα στοιχεία, λιγότερο από το ένα τρίτο των Αμερικανών ζει σε περιοχές με μη επαρκή αριθμό επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Αυτό σημαίνει ότι η συντριπτική πλειοψηφία είτε αναγκάζεται να περιμένει για μήνες μέχρι να εξυπηρετηθεί, είτε δεν αναζητά ποτέ βοήθεια. Εδώ έρχεται να παρέμβει το Therabot, προσφέροντας συνεδρίες “θεραπείας” χωρίς αναμονή, 24 ώρες το 24ωρο.
Τα πρώτα επικίνδυνα πειράματα
Η εξέλιξη του Therabot δεν ήταν εύκολη. Οι πρώτες εκδοχές του chatbot απέτυχαν με έναν τρόπο που έθετε σε κίνδυνο την ψυχική υγεία των ασθενών – χρηστών. Σε μία από τις πρώτες εκδόσεις του, το bot ξεκινούσε να εκφράζει από μόνο του απελπισία και αυτοκτονικές τάσεις, ενώ σε μια επόμενη εκδοχή του κατηγορούσε τους γονείς των χρηστών για τα προβλήματά τους. Αυτά τα λάθη ανέδειξαν πόσο κρίσιμη είναι η ποιότητα των δεδομένων εκπαίδευσης της τεχνητής νοημοσύνης.
Αρχικά, οι ερευνητές χρησιμοποίησαν συνομιλίες από online ομάδες υποστήριξης, στη συνέχεια απομαγνητοφωνήσεις από εκπαιδευτικά υλικά ψυχοθεραπείας. Τελικά κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι έπρεπε να δημιουργήσουν ένα νέο, απόλυτα ελεγχόμενο σύνολο δεδομένων από την αρχή, με βάση τις αρχές της θεραπευτικής προσέγγισης.
Η Κλινική Δοκιμή
Η πρώτη κλινική δοκιμή του Therabot, τα αποτελέσματα της οποίας δημοσιεύθηκαν στο New England Journal of Medicine–AI, παρείχε για πρώτη φορά ενθαρρυντικά στοιχεία. Συμμετέχοντες που εμφάνιζαν συμπτώματα κατάθλιψης, ανέφεραν μείωση των συμπτωμάτων τους κατά 51% έπειτα από μερικές εβδομάδες αλληλεπίδρασης με το bot. Αντίστοιχα, άτομα με μέτριο άγχος παρουσίασαν υποχώρηση της συμπτωματολογίας σε επίπεδο “ήπιου” άγχους, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις τα συμπτώματα έπεσαν κάτω από τα κλινικά όρια διάγνωσης.
Πέρα όμως από τα ποσοτικά αποτελέσματα, ίσως πιο εντυπωσιακή ήταν η συναισθηματική ανταπόκριση των χρηστών. Πολλοί ανέφεραν ότι ένιωσαν πως το Therabot πραγματικά “νοιάζεται” γράφουν οι NYT. H συναισθηματική σχέση που αναπτύχθηκε μεταξύ ανθρώπων και μηχανής συγκρίθηκε σε αξιολόγηση με εκείνη που παρατηρείται σε παραδοσιακές σχέσεις θεραπευόμενου-θεραπευτή. Κάποιοι μάλιστα του έδωσαν όνομα και άρχισαν να του στέλνουν μηνύματα και πέρα από τις “συνεδρίες”, σαν να ήταν πραγματικός φίλος ή σύμβουλος.
Ασφάλεια και Όρια Ευθύνης
Αν και το Therabot δεν είναι σχεδιασμένο για την αντιμετώπιση σοβαρών ψυχικών διαταραχών, έχει ενσωματωμένες δικλείδες ασφαλείας.
Αν κάποιος χρήστης αναφέρει αυτοκτονικές τάσεις ή αυτοτραυματισμό, το bot σταματά την αλληλεπίδραση και παραπέμπει τον χρήστη στην Εθνική Γραμμή Αυτοκτονίας ή σε άλλες δομές κρίσης. Έχει σχεδιαστεί για να λειτουργεί υποστηρικτικά, όχι ως υποκατάστατο επείγουσας ή εντατικής φροντίδας.
Παρά τα θετικά αποτελέσματα, κάποιοι ειδικοί προειδοποιούν πως οι συμμετέχοντες που χρησιμοποίησαν το Therabot συγκρίθηκαν με άτομα που δεν έλαβαν καμία θεραπευτική παρέμβαση. Το ερώτημα που μένει είναι: πώς θα αποδώσει το Therabot όταν συγκριθεί με πραγματική ψυχοθεραπεία;
Το μέλλον
Οι δημιουργοί του Therabot οραματίζονται δύο βασικά σενάρια χρήσης στο μέλλον: Το πρώτο αφορά την «Άμεση πρόσβαση από το κοινό»: Με την κατάλληλη ρυθμιστική έγκριση, το bot θα μπορούσε να προσφέρεται σε άτομα που ζουν σε απομονωμένες περιοχές ή δεν έχουν οικονομική πρόσβαση σε συμβατική θεραπεία.
Το δεύτερο σενάριο αφορά στην «Υποστήριξη θεραπευτών»: Αντί να αντικαταστήσει τον επαγγελματία, το bot θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί μεταξύ συνεδριών για τη διατήρηση της επαφής με τον θεραπευόμενο και την παροχή συνεχούς υποστήριξης.
