«Λατρεύω την ελευθερία, αλλά θα ήθελα να τη βρίσκω θρονιασμένη ανάμεσα στη δικαιοσύνη και στον ανθρωπισμό» έγραφε ο Αδαμάντιος Κοραής
Του Ανδρέα Καψαμπέλη
«Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», γράφει ο ποιητής, «και μυρσίνη συ δοξαστική / μη παρακαλώ σας μη / λησμονάτε τη χώρα μου!» Πόσο πιο επίκαιρος ο Οδυσσέας Ελύτης. Όμως, «η δικαιοσύνη δεν θα ‘ρθει μοναχή της, δεν έχει πόδια. Εμείς θα τη σηκώσουμε στους ώμους μας και θα τη φέρουμε» συμπληρώνει ο Νίκος Καζαντζάκης.
«Η Δικαιοσύνη αφορά την ψυχή του ανθρώπου» δίδασκε από την αρχαιότητα ο Πλάτων. Και στον Γοργία υποστηρίζει ότι «με τη δικαιοσύνη ο άνθρωπος γίνεται ευτυχισμένος». Κατά τον Αριστοτέλη στα «Ηθικά Νικομάχεια»: «Η δικαιοσύνη είναι η πιο μεγάλη αρετή» και «κλείνει μέσα της όλες μαζί τις αρετές», καθώς «ούτε ο αποσπερίτης ούτε το άστρο της αυγής είναι τόσο λαμπερά και θαυμαστά»!
Από την κλασική εποχή και μετά η νέμεσις προσωποποιούσε την έννοια της δικαιοσύνης, που -όταν είχε προηγηθεί η ύβρις και η άτη- αποκαθιστούσε τη διασαλευμένη τάξη. Και στη συνέχεια ερχόταν η τίσις, δηλαδή η τιμωρία και η συντριβή ή η καταστροφή του ατόμου που διέπραξε την ύβριν.
Κι ο Προφήτης Ησαΐας δίδασκε και νουθετούσε τους αλαζόνες: «Δικαιοσύνην μάθετε οι ενοικούντες επί της γης».
Κατά τον Ιερό Αυγουστίνο, «αν απουσιάζει η δικαιοσύνη, τι άλλο είναι η πολιτική εξουσία, παρά οργανωμένη ληστεία;» Κι ο Γάλλος στοχαστής Μπλεζ Πασκάλ έλεγε ότι «Δικαιοσύνη χωρίς εξουσία είναι ανίσχυρη. Εξουσία χωρίς δικαιοσύνη είναι τυραννία». Ωστόσο «μεταξύ της δικαιοσύνης και της απονομής δικαιοσύνης υπάρχει ένας ολόκληρος κόσμος που τις χωρίζει», σύμφωνα με τη Βρετανίδα πολιτική ακτιβίστρια Έμελιν Πάνκχερστ.
«Είμαι ερωτομανής της ελευθερίας, αλλ’ αγαπώ και τη δικαιοσύνη. Ελευθερία χωρίς δικαιοσύνη είναι καθαρά ληστεία. Λατρεύω την ελευθερία, αλλά θα ήθελα να τη βρίσκω θρονιασμένη ανάμεσα στη δικαιοσύνη και στον ανθρωπισμό» έγραφε ο Αδαμάντιος Κοραής.
«Το πρώτο προαπαιτούμενο του πολιτισμού είναι η δικαιοσύνη». Σε αυτή τη φράση ο Φρόιντ συνόψισε τη θεμελιώδη ανάγκη κάθε κοινωνίας, να οικοδομήσει σταθερότητα, ισότητα και αρμονία μόνο μέσα από τη δικαιοσύνη. «Η δικαιοσύνη αποτελεί το πρώτο καθήκον της πολιτείας» σύμφωνα με τον Αλεξάντερ Χάμιλτον, ένα από τους ιδρυτές πατέρες των Ηνωμένων Πολιτειών, που ηγήθηκαν της Αμερικανικής Επανάστασης.
«Ας απονεμηθεί δικαιοσύνη και ας εκλείψει ο κόσμος» (Fiat justitia et pereat mundus) είναι η γνωστή ρήση του αυτοκράτορα της αγίας ρωμαϊκής αυτοκρατορίας Φερδινάνδου, που συνεχίζει να τροφοδοτεί συζητήσεις στη νομικοφιλοσοφική σκέψη. Την εκδοχή αυτή υιοθέτησε και ένας από τους μεγαλύτερους φιλοσόφους, ο Ιμάνουελ Καντ, στο σπουδαίο δοκίμιό του «για την αιώνια ειρήνη».
Και από τη δική του πλευρά ο μεγάλος Γερμανός νομομαθής Ρούντολφ Γέριγκ έχει αντιπαραβάλει το «Fiat justitia et floreat mundus» (ας απονεμηθεί δικαιοσύνη και ο κόσμος θα ευημερήσει), συνδέοντας τη δικαιοσύνη με τη ανθρώπινη ευημερία, και όχι κατ’ ανάγκην με «το τέλος του κόσμου»…
