Το καρτέλ της φωτιάς

Συγκεκριμένα αποκαλύφθηκε ότι μια σειρά εταιρειών πώλησης και μίσθωσης αεροσκαφών, είχαν σχηματίσει καρτέλ προκειμένου, επηρεάζοντας και δωροδοκώντας δημόσιους λειτουργούς και έχοντας άμεση πρόσβαση στο Υπουργείο Εσωτερικών, να «μοιράζουν» τα έργα ώστε να επιτυγχάνουν ανάθεση συμβολαίων πώλησης ή μίσθωσης αεροσκαφών τύπου Air Tractor σε διάφορες εκδόσεις (ΑΤ-502, ΑΤ-802, αμφίβια κ.α.) για παροχή υπηρεσιών εναέριας δασοπυρόσβεσης, χωρίς ανταγωνισμό και ελέγχοντας τις τιμές. Αυτό συνέβαινε για 15 χρόνια. Η συνολική ζημία του ισπανικού κράτους σύμφωνα με την Οικονομική Εισαγγελία έχει υπολογιστεί σε €151.585.3826,22.

Η υπόθεση βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη και είναι γνωστή με το όνομα «το καρτέλ της φωτιάς» ή στα Ισπανικά «Cartel del Fuego».

Μέχρι σήμερα έχουν ασκηθεί διώξεις σε 32 υψηλόβαθμα στελέχη ιδιωτικών επιχειρήσεων πώλησης και μίσθωσης πυροσβεστικών αεροσκαφών καθώς και κυβερνητικών αξιωματούχων και δημόσιων λειτουργών για διαφθορά, ενεργητική και παθητική δωροδοκία, πλαστογραφία, ξέπλυμα χρήματος, παράβαση κανόνων ανταγωνισμού καθώς και διάφορες φορολογικές παραβάσεις σε προσωπικό αλλά και εταιρικό επίπεδο.

Η έρευνα αφορά σε συνολικά 14 εταιρείες και στελέχη αυτών. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται και οι ακόλουθες:

• AVIALSA (νυν TITAN), T-35, με μοναδικό μέτοχο τον VICENTE HUERTA DOMÍNGUEZ, αν και από τα εταιρικά έγγραφα φαίνεται ότι συμμετέχει και ο FRANCISCO ANTONIO ALANDI ESCRG 
• UMIGACIÓN AÉREA ANDALUZA, S.A., (FAASA) (νυν PEGASUS), την οποία εκπροσωπούν οι MANUEL GONZÁLEZ GABALDÓN, HECTOR TAMARIT ALMAGRO, MIGUEL ÁNGEL TAMARIT CAMPUZANO και JAVIER ORTIZ MARTÍN 
• COMPAÑÍA DE EXTINCIÓN GENERAL DE INCENDIOS, S.A., (CEGISA), συμπεριλαμβανομένων εταιρειών που ανήκουν στη Babcock. 

Όλα ξεκίνησαν το 2001, όταν έξι εταιρείες (αποκαλούμενες πλέον η Ομάδα-6) σχημάτισαν τον αρχικό πυρήνα. Οι έξι αυτές εταιρείες ήταν οι: Avialsa (νυν TITAN), Grupo FAASA (νυν PEGASUS), Trabajos Aéreos Extremeños, Grupo Martínez Ridao, Espejo and Cegisa. Είχαν δικές τους θυγατρικές αεροπορικές εταιρείες για τη μίσθωση και παροχή υπηρεσιών δασοπυρόσβεσης με πληρώματα (wet leasing) σε κυβερνητικούς φορείς και υπηρεσίες, όπως μισθώνει και το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας στην Ελλάδα, ενώ διέθεταν και θυγατρικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών συντήρησης και εκπαίδευσης πληρωμάτων και τεχνικών.

Το καρτέλ είχε συγκεκριμένη δομή, στόχους και τρόπο λειτουργίας. Τα μέλη του καρτέλ είχαν τακτικές συναντήσεις κάθε 2-3 μήνες σε ένα ξενοδοχείο μεταξύ της Σεβίλλης και της Βαλένθια. Εκεί αποφάσιζαν και συντόνιζαν τις ενέργειές τους, μοιράζοντας τα συμβόλαια ανά γεωγραφική περιοχή με προκαθορισμένες τιμές σημαντικά υψηλότερες, αφού είχαν εκμηδενίσει τον ανταγωνισμό. Είχαν μάλιστα φροντίσει τα συμβόλαια να ανατίθενται κυκλικά σε κάθε μία από τις συμμετέχουσες εταιρίες, ώστε τα έσοδα να μοιράζονται αναλογικά με την συμμετοχή του κάθε μέλους. Οι ίδιες επίσης εταιρείες είχαν καταφέρει να είναι αποκλειστικοί αντιπρόσωποι πωλήσεων των εν λόγω αεροσκαφών καθώς και αντιπρόσωποι πωλήσεων των πλωτήρων (για την αμφίβια έκδοση του Air Tractor, η οποία ονομάζεται Fireboss).

Συνεπώς, ήταν σε θέση να ελέγχουν πλήρως όλη την αλυσίδα προμήθειας, μίσθωσης και υποστήριξης των αεροσκαφών. Οι σκοπός του καρτέλ, όπως καταγράφεται από τη σχετική έρευνα των αρχών αλλά και δημοσιογράφων, ήταν ο πλήρης έλεγχος της αγοράς αυτών των αεροσκαφών με την εξάλειψη του ανταγωνισμού, ώστε να ελέγχουν τις τιμές με σκοπό το κέρδος.

Είναι αξιοσημείωτο ότι, παρότι η έρευνα είχε ξεκινήσει από το 2015, η δράση του καρτέλ δεν σταμάτησε παρά την άσκηση διώξεων.

Καρτέλ με εξαγωγικό προφίλ

Το καρτέλ είχε απλώσει τα δίχτυα του διεθνώς και είχε καταφέρει να ελέγξει, εκτός από την αγορά μίσθωσης εναερίων μέσων δασοπυρόσβεσης της Ισπανίας, και τις αγορές της Χιλής, της Πορτογαλίας, της Ιταλίας και ενδεχομένως της Γαλλίας.

Η έρευνα στη Χιλή άρχισε το 2017, δηλαδή λίγο μετά την έναρξη των ερευνών στην Ισπανία και αφορούσε μισθώσεις εναερίων μέσων. Τελικά ασκήθηκαν διώξεις στις εταιρείες Calquín Helicopters SpA (Calquín), Inaer Helicopter Chile S.A. (Inaer), και Pegasus South America Servicios Integrales de Aviación SpA (FAASA). Το 2020 επιβλήθηκαν πρόστιμα ύψους 6,24 εκατ. δολαρίων και στις τρεις εταιρείες ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η παραπομπή των εμπλεκομένων σε δίκη. Στόχος της Οικονομικής Εισαγγελίας της Χιλής είναι η φυλάκιση των διωκομένων. To 2023, το Ανώτατο Δικαστήριο της Χιλής καταδίκασε τις εταιρείες FAASA Chile Servicios Aéreos και τον Martínez Ridao σε πρόστιμο 1,7 εκατ. δολαρίων.

Από τα πλοκάμια του καρτέλ δεν ήταν δυνατόν να ξεφύγει η γειτονική Πορτογαλία, ενώ στην Ανατολική Μεσόγειο είχε καταφέρει να ελέγξει τις αγορές του Ισραήλ, της Σλοβενίας, της Τουρκίας και της Κύπρου. Συγκεκριμένα, το 2009 το Τμήμα Δασών της Κύπρου προμηθεύτηκε δύο αεροσκάφη Air Tractor, ενώ παράλληλα μίσθωνε επί σειρά ετών πρόσθετα αεροσκάφη. Ακολούθησε το 2010 το Υπουργείο Άμυνας του Ισραήλ, το οποίο προμηθεύτηκε 8 αεροσκάφη, και τα οποία εκχώρησε στην εταιρεία Elbit, προκειμένου αυτή να παρέχει υπηρεσίες δασοπυρόσβεσης και συντήρησης. Ακολούθως το 2015 προμηθεύτηκε άλλα 6, φτάνοντας συνολικά τα 14. Να σημειωθεί ότι το 2023 ανατέθηκε εκ νέου η σύμβαση παροχής υποστήριξης των 14 αεροσκαφών στην Elbit για 8 χρόνια έναντι 100 εκατ. ευρώ. Τέλος, το 2023, η Σλοβενία και η Τουρκία ανακοίνωσαν την προμήθεια 2 και 20 αεροσκαφών αντίστοιχα.

Air Tractors και στην Ελλάδα

Μέχρι το 2019 η Ελλάδα ήταν από τις ελάχιστες χώρες της Μεσογείου, στην οποία δεν είχε διεισδύσει το καρτέλ της φωτιάς. Αυτό ενδεχομένως να οφειλόταν στο ότι η Ελλάδα διαθέτει τον μεγαλύτερο στόλο πυροσβεστικών αεροσκαφών στην Ευρώπη. Η Πολεμική Αεροπορία διαθέτει 17 αεροσκάφη CL-215/CL-415 και 19 αεροσκάφη PZL M-18, δηλαδή 36 συνολικά αεροσκάφη. Εύλογα λοιπόν η Πυροσβεστική Υπηρεσία, επί σειρά ετών, μίσθωνε μόνο ελικόπτερα και μάλιστα με μεγάλη μεταφορική ικανότητα, άνω των 4 τόνων.

Στην Ελλάδα οι πρώτες μισθώσεις αεροσκαφών Air Tractors και μάλιστα στην «αμφίβια» εκδοχή τους έγιναν το 2021, όταν στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη ήταν Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας και Διαχείρισης Κρίσεων ο Νίκος Χαρδαλιάς και ενώ οι έρευνες, οι διώξεις και οι δίκες βρίσκονταν σε πλήρη εξέλιξη στην Ισπανία από το 2015.

Είναι αξιοσημείωτο, ότι στις 15.06.2021, ο Νίκος Χαρδαλιάς, σε συνέντευξη Τύπου που δόθηκε στο Κτίριο «Φάρος» στο Μαρούσι, ανακοίνωσε το πρόγραμμα «ΑΙΓΙΣ» συνολικού ύψους 1,76 δισ. ευρώ, το οποίο μεταξύ άλλων περιελάβανε και την προμήθεια 36 τέτοιων αεροσκαφών. Τα αεροσκάφη αυτά, άγνωστο με ποιες διαδικασίες προμήθειας, πέταξαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα το καλοκαίρι του 2021. Τα έξι (6) Air Tractors, υποτίθεται ότι θα ενίσχυαν το έργο της Πυροσβεστικής και θα δοκιμάζονταν επιχειρησιακά. Άγνωστο ποιος τα ζήτησε. Ο δρόμος πλέον στην Ελλάδα για το συγκεκριμένο αεροσκάφος είχε πλέον ανοίξει.

Τον Σεπτέμβριο του 2021, συστάθηκε το Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας και καθήκοντα ανέλαβαν ο Χρήστος Στυλιανίδης ως υπουργός, με υφυπουργό τον Ευάγγελο Τουρνά. Λίγες ημέρες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, και συγκεκριμένα στις 29.10.2021, σε συνέντευξη που παραχώρησε στον «REAL FM», ο Χρήστος Στυλιανίδης δήλωνε χαρακτηριστικά: «έχουν ήδη ξεκινήσει οι διαδικασίες μίσθωσης, εξειδικευμένων Air Tractors, Erickson, όχι γενικά και αόριστα».

Ας θυμηθούμε, ότι από το 2014 έως το 2019, ο Χρήστος Στυλιανίδης διετέλεσε Ευρωπαίος Επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας και Διαχείρισης Κρίσεων και θεωρείται ο «αρχιτέκτονας» του RescEU, του πανευρωπαϊκού μηχανισμού αντιμετώπισης καταστροφών αλλά και του μηχανισμού χρηματοδότησης κρατών. Συνεπώς υποθέτουμε, ότι ο Χρήστος Στυλιανίδης, θα πρέπει να ήταν ενήμερος σχετικά με τις έρευνες που γίνονταν στην Ισπανία. Εξάλλου, τη δική του υπογραφή φέρει η Εκτελεστική Απόφαση (ΕΕ) 2019/570 Της Επιτροπής της 8ης Απριλίου 2019, όπου καθορίζονται οι ικανότητες μεταφοράς των αεροσκαφών και των ελικοπτέρων. Στην εν λόγω απόφαση, προβλέπεται μεταφορική ικανότητα 3.000 λίτρων, «φωτογραφίζοντας» το αεροσκάφος Air Tractor. Προβλέπεται βέβαια ότι «οι εν λόγω απαιτήσεις μπορεί να υπόκεινται σε επανεξέταση με βάση τις πιθανές εξελίξεις στην αγορά ικανοτήτων εναέριας δασοπυρόσβεσης, μεταξύ άλλων και σε σχέση με τη διαθεσιμότητα ανταλλακτικών». Παρόλα αυτά, και παρότι η τεχνολογία εξελίσσεται, τίποτε δεν έχει αλλάξει ως προς την μεταφορική ικανότητα, απ’ όταν έβαλε την υπογραφή του ο Χρήστος Στυλιανίδης.

Έτσι τo 2022 το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας ζήτησε από την NSPA 20 αεροσκάφη μισθώνοντας τελικά 17. Από αυτά τα 13 μισθώθηκαν από την NSPA, ενώ το κόστος των υπολοίπων 4 ανέλαβε η Ελληνική Ένωση Τραπεζών και το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση. Σύμφωνα με την επίσημη ανακοίνωση του ΝΑΤΟϊκού οργανισμού, το κόστος μίσθωσης των 13 αεροσκαφών ανερχόταν σε €17.761.520. Από αυτά €4.796.880 ανατέθηκαν στην ισπανική εταιρεία TITAN FIREFIGHTING COMPANY SL.

Την επόμενη πυροσβεστική περίοδο του 2023 ζητήθηκαν από την NSPA πάλι 20 αεροσκάφη και τελικά μισθώθηκαν 18 αεροσκάφη Air Tractors. Το κόστος μίσθωσης αυτών ανερχόταν σε €23.531.669. Από αυτά €2.768.760 ανατέθηκαν στην ισπανική εταιρεία PEGASUS AVIACION SA.

Στις 13.11.2023, ο υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας κ. Τουρνάς, υπέγραψε την απόφαση ανάθεσης στην NSPA για την παροχή μισθωμένων αεροσκαφών για τα επόμενα πέντε χρόνια. Σε αυτήν την απόφαση ζητήθηκε η μίσθωση 20 τέτοιων αεροσκαφών ετησίως (16 αμφίβια και 4 με τροχούς). Ο διαγωνισμός (MAR23003) αναρτήθηκε στην NSPA και όπως ήταν αναμενόμενο προσφορές υπέβαλαν και οι δύο ισπανικές εταιρείες (ΤΙΤΑΝ και PEGASUS).

Στο Υπουργείο Κλιματικής Κρίσης & Πολιτικής Προστασίας -λογικά- θα σήμανε συναγερμός όταν στις 05.02.2024 διατάχθηκε έκτακτος διαχειριστικός έλεγχος (ΑΔΑ: 9ΠΒΤΗ-ΖΝΩ) με έργο της αρμόδιας επιτροπής τη «διερεύνηση του ύψους της οφειλής του ελεγχόμενου φορέα (Ε.Φ.) προς την NSPA κατά τη διάρκεια των ετών 2012 έως 2016». Δεν είναι γνωστό ακόμη εάν εκδόθηκε πόρισμα.

Οι διαδικασίες συνεχίστηκαν κανονικά και έτσι στις 27.02.2024, ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου υπέγραψε απόφαση ανάληψης υποχρέωσης μόνο για το 2024, ύψους 96.500.000 ευρώ (προηγουμένως ο ίδιος είχε υπογράψει για 80.000.0000). Η ιδιότυπη πλειοδοσία συνεχίστηκε και νικητής βγήκε ο Υφυπουργός Πολιτικής Προστασίας κ. Τουρνάς, ο οποίος στις 29.02.2024 υπέγραψε απόφαση για δέσμευση 482.500.000 ευρώ για 5 χρόνια.

Στις 20.03.2024 ακολούθησε η απόφαση του Γενικού Γραμματέα (ΑΔΑ:Ψ9Ζ346ΝΠΙΘ-4ΕΡ) για το κόστος για το 2024 που ανέρχεται σε 82.917.280,00 ευρώ και αφού περίσσευαν λεφτά μέχρι τα 96.500.000 που είχε εγκρίνει ο ίδιος, στις 03.04.2024 με νέα του απόφαση, ζητήθηκε η άσκηση δικαιωμάτων προαίρεσης για επιπρόσθετα εναέρια μέσα (ΑΔΑ: Ρ3Ψ646ΝΠΙΘ-ΘΝ1)

Από τις μισθώσεις Air Tractors στην προμήθεια

Πέρα από τις μισθώσεις όμως, από τον Δεκέμβριο 2022 μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2023, με ταχύτατες διαδικασίες, εγκρίθηκε η χρηματοδότηση του προγράμματος προμήθειας αμφίβιων αεροσκαφών με χρήματα από την Ευρωπαϊκή Ένωση (στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0»), από το ΕΣΠΑ 2021-2027, από το ΠΔΕ και μέσω δανείου της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Και ενώ αυτά συμβαίνουν στην μεγάλη γειτονιά της Μεσογείου, τίποτε δεν εμπόδισε τον πρωτόδικα καταδικασμένο στην Ισπανία επιχειρηματία, πρώην Διευθυντή της AVIALSA, ιδιοκτήτη της Holding Empresarial Avialsa S.L., κ. Vicente Huerta, νυν πρόεδρο της Air Tractor Europe, αποκλειστικό αντιπρόσωπο των αεροσκαφών Air Tractor για την Ευρώπη, Βόρεια Αφρική και Μέση Ανατολή, αποκλειστικό αντιπρόσωπο των πλωτήρων Wipaire που τοποθετούνται στα αεροσκάφη, αποκλειστικό αντιπρόσωπο των αμφιβίων αεροσκαφών Fireboss, να ανακοινώνει περιχαρής την παραγγελία 31 αμφίβιων αεροσκαφών και 80 πλωτήρων, στο Συνέδριο που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα τον Νοέμβριο του 2023, όπου παρέστησαν πλήθος υπηρεσιακών παραγόντων του Υπ. Πολιτικής Προστασίας.

Στις 01.12.2023 το ΤΑΙΠΕΔ ανάρτησε στο ΕΣΗΔΗΣ διαγωνισμό προμήθειας 25 αμφίβιων αεροσκαφών και όχι 36 όπως είχε αρχικά ανακοινωθεί, συνολικού ύψους €154.858.600, ζητώντας την υποβολή προσφοράς εντός 30 ημερών. Είναι φανερό ότι κάποιος ή κάποιοι βιάζονταν πολύ. Ο διαγωνισμός (ΕΣΗΔΗΣ 276225) βρίσκεται σε εξέλιξη και αναμένεται η απόφαση του αναδόχου. Δεν νομίζουμε ότι θα αποτελέσει έκπληξη αν ο ανάδοχος έχει έδρα στην Ιβηρική χερσόνησο…

Προηγουμένως και τελείως συμπτωματικά στις 25.10.2023 το Τμήμα Δασών της Κύπρου ανάρτησε επαναληπτικό διαγωνισμό συνολικού ύψους €17.200.000, για την προμήθεια 3 αεροσκαφών, φωτογραφίζοντας σχεδόν το αεροσκάφος Air Tractor AT-802. Ο εν λόγω διαγωνισμός (FD 29/2023) είναι σε εξέλιξη. Απ’ ότι φαίνεται ούτε στην Κύπρο θα είναι έκπληξη ο ανάδοχος…

Τουλάχιστον έτσι μάθαμε για ποιον προορίζονται τα 28 από τα 31 αεροσκάφη.

Τα ερωτήματα που γεννώνται είναι εύλογα και πολλά. Η ηγεσία των εμπλεκομένων υπουργείων και φορέων που υλοποιούν τις προμήθειες θα πρέπει να είναι ενήμερη ότι το καλοκαίρι του 2023 εκδόθηκαν οι πρώτες καταδίκες εκπροσώπων εταιρειών του καρτέλ στην Ισπανία. Ζητήθηκε άραγε ποινικό μητρώο από τους επικεφαλής των προμηθευτών και αν όχι, γιατί;

Η υπόθεση παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον, λόγω και της εμπλοκής πολιτικών προσώπων.

Χαρακτηριστικό είναι τέλος πως το κόστος ενός αεροσκάφους με πλωτήρες είναι σχεδόν διπλάσιο από το αεροσκάφος χωρίς πλωτήρες. Μέχρι στιγμής από αυτά που έχουν επιχειρήσει στο ελληνικό περιβάλλον με το καθεστώς μίσθωσης, έχουν γίνει τουλάχιστον τρία ατυχήματα αεροσκαφών με πλωτήρες κατά τη διάρκεια επιχειρήσεων και υδροληψίας από θάλασσα, κάτι που δείχνει ότι είναι ακατάλληλα για το δικό μας περιβάλλον. Προσφέρονται περισσότερο για λίμνες και περιβάλλον χωρίς ανέμους. Τα αντίθετα δηλαδή από όσα ισχύουν στην Ελλάδα.