Το άρθρο αφιερώνεται στα 50 έτη από τη λεγόμενη Αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και στις ετήσιες γιορτές της ΠτΔ
Του Δημήτρη Δούκα Σουφλέρη*
Ο τίτλος του άρθρου «Ενηλικίωση της θλίψης και της ματαίωσης» αναφέρεται στη γενιά μου, στη γενιά μας, σε εμάς που κάπου μέσα στις δεκαετίες του ’80 και του ’90 ενηλικιωθήκαμε. Στη συνέχεια, ανάλογα ο καθείς με τις καταβολές και τα ενδιαφέροντά του, αρχίσαμε να είμαστε ή να γινόμαστε περισσότερο ενήμεροι και δραστήριοι για τον κόσμο γύρω μας. Πολιτικοποιηθήκαμε, κοινωνικοποιηθήκαμε, σπουδάσαμε, στρατευθήκαμε, άλλος πιο νωρίς, άλλος πιο αργά (ευτυχώς για τις Ελληνίδες δεν χρειάζεται να γίνονται οπωσδήποτε στρατιωτίνες σαν τις Ισραηλίτισσες). Κάναμε σχέσεις, ερωτευτήκαμε, αργότερα ήρθαν γάμοι και παιδιά.
Πάνω από μια γενιά έχει μεσολαβήσει από τότε μέχρι σήμερα. Γεγονότα συγκλονιστικά καθόρισαν τον χωροχρόνο μας. Η πτώση των χωρών του υπαρκτού σοσιαλισμού, η τεράστια αύξηση των παγκόσμιων μεταναστευτικών ροών, η ανάδειξη της Κίνας σε πλανητική οικονομική δύναμη (ευτυχώς που ο κινεζικός καπιταλιστικός κομμουνισμός τουλάχιστον προς το παρόν δείχνει ασιατική σοφία και αποφεύγει τις ιμπεριαλιστικές εκτροπές της παρακμάζουσας Δύσης). Πολύ σύντομα η Κίνα θα έχει την απόλυτη πρωτιά στην παγκόσμια οικονομία (και για πρώτη φορά η Δύση θα έχει ξεκάθαρα και μάλλον ανεπίστρεπτα χάσει μία από τις πολλές πρωτιές της με τις οποίες νομίζει ότι είναι συνυφασμένη η μοίρα του κόσμου και το δικό της uber alles πεπρωμένο).
Μέσα σε αυτά τα χρόνια δημιουργήθηκαν, αναπτύχθηκαν και ρίζωσαν (δυστυχώς) στο μυαλό των ανθρώπων θεωρίες για κλιματικές αλλαγές ή με επανακαθορισμό του όρου για κλιματική κρίση (πόσο παράλογο όταν στο κλίμα το μόνο σταθερό είναι η αλλαγή και δεν νοείται κρίση σε χαοτικά συστήματα, όπως του παγκόσμιου κλίματος). Ύστερα από επανειλημμένες προσπάθειες από το 2000 έως σήμερα μας έπεισαν ότι οι πανδημίες είναι αναπόφευκτες, υπάρχουν αόρατοι εχθροί που μας πολιορκούν. Φτάσαμε στην παρανοϊκή κατάσταση του 2020 με την πρόβα μιας παγκόσμιας δικτατορικής κυβέρνησης (με κατά τόπους γκαουλάιτερ ως εφαρμοστές του εγκλεισμού μας για το καλό μας). Τώρα μας υπόσχονται ψηφιακούς παραδείσους, κοινωνίες 2.0, ίντερνετ των πραγμάτων και κάθε χιλιαστικής υφής μελλοντολογική ουτοπία.
Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90 μας είπαν δύο πράγματα: Ότι ήρθε το «τέλος της ιστορίας»1 (δηλαδή φτάναμε στον επί γης παράδεισο και εμείς οι αφελείς δεν το είχαμε πάρει είδηση). Το άλλο ήταν κατά κάποιον τρόπο όντως το τέλος μιας ιστορίας, μάλιστα μια λαμπρής ιστορίας: Finis Graeciae2.
Ύστερα από περίπου τρεις δεκαετίες μπορούμε να κρίνουμε και την παγκόσμια κατάσταση, αλλά κυρίως μπορούμε να κρίνουμε τον δικό μας τόπο, τη δική μας ζωή, τη δική μας πατρίδα. Μπορούμε να κρίνουμε αυτόν τον περιορισμένο και πολύτιμο χωροχρόνο που δόθηκε στον καθένα μας, αυτό το πολύτιμο δώρο της ζωής.
Και η κρίση μας είναι ξεκάθαρη για αυτές τις δύο πιο πάνω σκέψεις: όχι, η ιστορία δεν τελείωσε, αλλά συνεχίζεται με συγκλονιστικούς τρόπους, με τραγικές επαναλήψεις και ανησυχητικές προοπτικές. Οι πόλεμοι αυξήθηκαν, παγκοσμιοποιήθηκαν3, επέστρεψαν στην Ευρώπη (Γιουγκοσλαβία το 1999, Ουκρανία εδώ και δύο έτη), στον τρίτο κόσμο, ούτως ή άλλως είναι η συνήθης μετααποικιακή μοίρα του. Οι γενοκτονίες ήταν και παραμένουν αμείλικτες, έγιναν πιο κρυφές ή μπορούμε να ζούμε παράλληλα με αυτές ή να τις ξεχνάμε γρήγορα (Τούτσι από τους Χούτου – Ρουάντα 1994, Παλαιστίνη – το συνεχές ολοκαύτωμα της Γάζας από τα θύματα του ναζιστικού ολοκαυτώματος και ταυτόχρονους μαθητές του, το σιωνιστικό κράτος).
Για τη δεύτερη τραγική σκέψη εκείνης της εποχής, το Finis Graeciae4, η κρίση μας είναι η ακόλουθη: Ναι, δυστυχώς, εμείς που αυτοπροσδιοριζόμαστε πρώτα ως Έλληνες (και όχι ως Ευρωπαίοι) βλέπουμε ή φοβούμαστε για το τέλος και ζούμε την ενηλικότητά μας μέσα στη θλίψη.
Γιατί; Για τη συρρίκνωση της εθνικής κυριαρχίας του κρατιδίου (Ίμια, βραχονησίδες, Αιγαίο, χωρικά ύδατα, Συμφωνία των Πρεσπών, Μνημόνια). Για τη συνεχή εγκατάλειψη των Ελλήνων έξω από κράτος των Αθηνών (Β. Ήπειρος, Κύπρος, Μαριούπολη, Ίμβρος, Τένεδος). Για τη συρρίκνωση της εθνικής συνείδησης και των ουσιαστικών κοινωνικών προτεραιοτήτων (άλλο ανάγκες του λαού, του κόσμου, του απλού ανθρώπου και άλλο woke δικαιωματισμός και ατζέντα).
Δεν μας νοιάζει η Μακεδονία, άλλωστε ο πρωθυπουργός πατέρας που μας άφησε κληρονομιά τον πρωθυπουργό γιο το είχε πει ήδη από το 19935. Δεν μας νοιάζει που τα σύνορά μας είναι διάτρητα, που δεν έχουμε ΑΟΖ, που δεν ασκούμε τα κυριαρχικά δικαιώματά μας. Δεν μας νοιάζει που δεν έχουμε συνδικαλισμό (έχουμε όμως εργατοπατέρες και επαγγελματίες που βλέπουν τον συνδικαλισμό ως προθάλαμο της πολιτικής). Φυσικά δεν έχουμε και απεργίες, αυτές που γίνονται κρατούν ένα 24ωρο, μία το φθινόπωρο και μία την άνοιξη, είναι άνευρες, εθιμοτυπικές, ολιγάνθρωπες. Εάν μια απεργία μπορεί να έχει μέλλον και μαζικότητα, τότε το «κράτος» και η κυβέρνηση με σωρεία αντεργατικών νόμων τη χτυπά με όλους τους τρόπους στο ξεκίνημά της. Έχουμε πλέον συνηθίσει την υποβάθμιση των εργασιακών δικαιωμάτων, την ανεργία, τις mini jobs, την πενία των πολλών και τον πλουτισμό των λίγων, την κακή διατροφή, την ενεργειακή φτώχεια.
Τα χειρότερα βρίσκονται στην αντίληψή μας περί Δημοσίου: απαξιωμένο, κατηγορούμενο, λοιδoρούμενο. Πωλούνται τα πάντα: ΟΤΕ, ΔΕΗ, ΟΣΕ, Ολυμπιακή, το νερό. Παραχωρούνται τα πάντα: λιμάνια, δρόμοι, βουνά, δάση, ακτές, θάλασσες, ξερονήσια, ποτάμια. Τα πάντα εντάσσονται σε έναν αέναο κύκλο εκμετάλλευσης: βιομηχανία του τουρισμού, της οικοδομής, των ΑΠΕ, του τζόγου.
Ανατέλλει μια Ελλάδα χωρίς δημόσιο χώρο και τόπο, χωρίς τοπίο και ιστορικότητα. Ένας θνήσκων λαϊκός πολιτισμός, ένας αφασικός λαός και μια παιδεία εργαλειοποιημένη, μια παιδεία δεξιοτήτων και όχι γνώσης, με συνεχή υποβάθμιση του δημόσιου χαρακτήρα υπέρ ιδιωτικών συμφερόντων. Στόχος της, η δημιουργία εξειδικευμένου προσωπικού, όχι ανθρώπων καλών και αγαθών, ανθρώπων ωραίων και πνευματικών!
Και το ερώτημα που τίθεται είναι εάν κρατάει κάτι κάποιες ισορροπίες μέσα σε αυτήν την πολυπαραγοντική δυστοπία. Μήπως η Δικαιοσύνη, το Κοινοβούλιο, η Εκκλησία; Περιττό να απαντήσουμε για το πόσο δυσάρεστα δίκιο είχε ο Χρ. Γιανναράς. Ναι τελειώνουμε!
Όμως, για κάποιους από εμάς αυτή τη γενιά της ματαιωμένης και θλιμμένης ενηλικότητας υπάρχει μέσα μας και οργή και πάθος και αγάπη και επιθυμία για μια άλλη Ελλάδα και μια άλλη ζωή! Για έναν άλλον κόσμο! Και γι’ αυτό θα συνεχίσουμε τον αγώνα, ώστε να αποκαλυφθεί κάποτε ο ήλιος της δικαιοσύνης και να διαφυλαχθεί ο πολύτιμος σπόρος για καλύτερους καιρούς, αφού προς το παρόν «τὸ μέλλον μας θὰ ἔχει πολλή ξηρασία»6.
1 Το 1992 το είπε ο Φράνσις Φουκουγιάμα ύστερα από μια σειρά διαλέξεων και το παρουσίασε και ως βιβλίο με τίτλο «Το τέλος της Ιστορίας και ο τελευταίος άνθρωπος».
2 Το έγραψε ο Χρ. Γιανναράς.
3 Ενδεικτικά: Ιράν – Ιράκ, Κουβέιτ, πόλεμοι του Κόλπου, Αφγανιστάν.
4 Το 1986 γράφεται και δημοσιεύεται στο «Βήμα» η επιφυλλίδα Finis Graeciae του Χρήστου Γιανναρά. Το 2014 κυκλοφόρησε το ομώνυμο βιβλίο με τις επιφυλλίδες των ετών 1985-1990.
5 Στις 13 Φεβρουαρίου του 1993 ο τότε πρωθυπουργός Κων. Μητσοτάκης έλεγε για το Σκοπιανό: «Ύστερα από δέκα χρόνια, κανείς δεν θα θυμάται αυτή την κουβέντα. 45 χρόνια δεν μας ενοχλούσε αυτό το όνομα. Θα το έχουμε ξεχάσει» στο
6 Μιχ. Κατσαρού, «Θα σας περιμένω».
*Δικηγόρος
