Παρά την έλλειψη κεντρικού νευρικού συστήματος, ορισμένες μορφές ζωής στη Γη παρουσιάζουν συμπεριφορές που θα μπορούσαν να θεωρηθούν ευφυείς. Τα φυτά, που συχνά παραβλέπονται στις συζητήσεις για τη νόηση, μπορεί να αμφισβητήσουν την “εγκεφαλοκεντρική” μας προοπτική.
Μια νέα και προκλητική εργασία του Andre Kessler, χημικού οικολόγου στο Πανεπιστήμιο Cornell, και του διδακτορικού του φοιτητή Michael Mueller, προτείνει ότι ορισμένες συμπεριφορές των φυτών ευθυγραμμίζονται με έναν συγκεκριμένο ορισμό της νοημοσύνης. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα, ορισμένα φυτά μπορούν να ανταποκριθούν στο περιβάλλον τους χρησιμοποιώντας μια μορφή μνήμης και λήψης αποφάσεων.
Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα από το εργαστήριο του Kessler αφορά το ψηλό χρυσίζον φυτό (Solidago altissima). Αυτό το λουλούδι που μοιάζει με ζιζάνιο φαίνεται ότι είναι ικανό να “ακούει τα σήματα κινδύνου” των γειτόνων του όταν δέχονται επίθεση από φυτοφάγα ζώα.
Όταν οι προνύμφες σκαθαριών φύλλων τρέφονται με χρυσίζοντα φυτά, τα φυτά εκπέμπουν πτητικές οργανικές ενώσεις (VOCs) που σηματοδοτούν στα έντομα ότι το φυτό έχει υποστεί ζημιά, ενθαρρύνοντάς τα να προχωρήσουν. Ταυτόχρονα, τα προσβεβλημένα φυτά μεταβάλλουν την αντανάκλαση του κόκκινου φωτός από τα φύλλα τους, ένα σήμα ανιχνεύσιμο από τα κοντινά φυτά.
Αυτές οι αλλαγές στο φως και οι χημικές εκπομπές χρησιμεύουν ως προειδοποιήσεις για άλλα χρυσίζοντα φυτά, τα οποία στη συνέχεια ενισχύουν την άμυνά τους έναντι των θηρευτών. Αναπτύσσονται ταχύτερα και παράγουν αμυντικές ενώσεις, παρόμοιες με την ανοσολογική αντίδραση ενός ζώου.
Μέσω αυτής της ανεπαίσθητης και σιωπηλής επικοινωνίας, τα χρυσίζοντα φυτά ενσωματώνουν τις περιβαλλοντικές πληροφορίες, προβλέποντας και προετοιμάζοντας τις μελλοντικές συνθήκες με βάση το τρέχον περιβάλλον τους. Παρόμοια συμπεριφορά παρατηρείται στα φυτά καπνού. Οι Kessler και Mueller πιστεύουν ότι αυτές οι ενέργειες εντάσσονται σε μια ευρεία έννοια της νοημοσύνης: επίτευξη στόχων επιβίωσης σε διαφορετικά περιβάλλοντα.
Τα χρυσίζοντα φυτά, παρά την έλλειψη νευρικού συστήματος, διαθέτουν διασυνδεδεμένα κύτταρα που επικοινωνούν μέσω χημικών σημάτων, επιτρέποντας στο δίκτυο να αντιδρά συλλογικά. “Μπορούν να μυρίσουν το περιβάλλον τους με μεγάλη ακρίβεια – κάθε κύτταρο μπορεί να το κάνει, απ’ όσο γνωρίζουμε”, λέει ο Kessler.
Οι Kessler και Mueller υποστηρίζουν ότι η αντίδραση ενός φυτού στις πτητικές οργανικές ενώσεις υπερβαίνει ένα απλό αντανακλαστικό. Αντιπροσωπεύει μια “μελετημένη” αλλαγή συμπεριφοράς, σταθμίζοντας το κόστος της φυτοφαγίας και του ανταγωνισμού.
Μια μελέτη του 2022 από τον Kessler και τον συνάδελφό του Alexander Chautá διαπίστωσε ότι όταν τα χρυσίζοντα φυτά απομονώνονται, δεν εκπέμπουν τα ίδια φωτεινά σήματα όταν δέχονται επίθεση. “Ανάλογα με τις πληροφορίες που λαμβάνει από το περιβάλλον, το φυτό αλλάζει την τυπική του συμπεριφορά”, εξηγεί ο Kessler.
Λαμβάνοντας υπόψη αυτόν τον ορισμό και τα συσσωρευμένα στοιχεία, οι Kessler και Mueller υποστηρίζουν ότι το ερώτημα δεν είναι αν τα φυτά επιδεικνύουν ευφυή συμπεριφορά, αλλά πώς το κάνουν χωρίς νευρικό σύστημα και ποιες οικολογικές συνέπειες προκύπτουν από αυτές τις συμπεριφορές.
Η ιδέα της απόδοσης “νοημοσύνης” στα φυτά παραμένει αμφιλεγόμενη, αλλά μετά από χρόνια επιστημονικού σκεπτικισμού, ο τομέας αυτός κερδίζει έδαφος.
Τα χρυσίζοντα δεν είναι τα μοναδικά φυτά που χρησιμοποιούν τις πτητικές οργανικές ουσίες για να επικοινωνούν με τους γείτονες σχετικά με τις απειλές. Από τη δεκαετία του 1980, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι ορισμένα φυτά ανταλλάσσουν πληροφορίες με αυτόν τον τρόπο. Ωστόσο, μεγάλο μέρος αυτής της έρευνας έχει διεξαχθεί σε εργαστήρια, αφήνοντας πολλά να ανακαλυφθούν σχετικά με το πώς τα φυτά αλληλεπιδρούν με αυτά τα δίκτυα επικοινωνίας στη φύση.
Ενώ ορισμένοι επιστήμονες παραμένουν επιφυλακτικοί και συζητούν τη χρήση όρων όπως η “νοημοσύνη”, είναι σαφές ότι χρειάζονται περισσότερες έρευνες για να κατανοήσουμε τις πιθανές διαδικασίες αντίληψης, μάθησης, λήψης αποφάσεων και μνήμης στα φυτά.
Πηγή: Techmaniacs
