- – Οι Data Journalists καταγράφουν τα «ασυμβίβαστα» που σημαδεύουν ανεπίτρεπτα την έρευνα για τις ευθύνες και τα αίτια της τραγωδίας.
- – Υπάλληλοι καλούνται να «ελέγξουν» πρώην εργοδότες τους, εργολαβικοί σύμβουλοι ελέγχουν πρώην πελάτες τους, διοικητές «υπηρέτες δυο αφεντάδων» αναρριχήθηκαν για την υλοποίηση έργων που δεν τελείωσαν…
Του Άρη Χατζηγεωργίου και Βαγγέλη Τριάντη
Το «μπάζωμα» στα Τέμπη ξεκίνησε πριν καν συγκρουστούν τα τρένα το μοιραίο βράδυ της 28ης Φεβρουαρίου 2023. Πολύ πριν πλακώσουν οι μπουλντόζες να απομακρύνουν επί ημέρες συντρίμμια και χώματα, καταστρέφοντας κρίσιμα αποδεικτικά στοιχεία, είχε ξεκινήσει ένα σύστημα εναλλαγής αντικρουόμενων ρόλων σε πρόσωπα που δεν διαφύλαξαν την διαδικασία της διερεύνησης και συνεχίζουν να μετατρέπονται από ελεγχόμενοι σε ελεγκτές.
Οι Data Journalists καταγράφουν σήμερα μια σειρά από «ασυμβίβαστα» που σημαδεύουν ανεπίτρεπτα την έρευνα για τις ευθύνες και τα αίτια της καταστροφής. Υπαλλήλους που καλούνται από άλλη θέση να «ελέγξουν» τους πρώην εργοδότες τους, εργολαβικούς συμβούλους που ελέγχουν τους πρώην πελάτες τους, διοικητές με ταυτόχρονη επιρροή σε δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, «υπηρέτες δυο αφεντάδων», θεματοφύλακες του Δημοσίου που αναρριχήθηκαν στην πολιτική αμειβόμενοι για την υλοποίηση έργων που δεν τελείωσαν για να προστατεύσουν τα αθώα θύματα των Τεμπών.
Μήνες πριν το έγκλημα, ο ελληνικός σιδηρόδρομος είχε μείνει χωρίς μια επίσημη αρχή διερεύνησης ατυχημάτων. Είναι αυτή η αρχή που θα έπρεπε να βρεθεί αμέσως στα Τέμπη και να απαγορεύσει κάθε παρουσία πέραν των διασωστών και της Πυροσβεστικής, μέχρι να συλλεγούν και να καταγραφούν όλα τα στοιχεία. Είναι επίσης η αρχή, η οποία εάν λειτουργούσε, θα είχε επιληφθεί στα συμβάντα (εκτροχιασμούς, μικροατυχήματα, σοβαρές βλάβες, παραβάσεις Κανονισμών κλπ) που καταγράφονταν μήνες πριν και ήταν τα «καμπανάκια» για την επερχόμενη τραγωδία. Λόγω απουσίας αυτής της αρχής, η διερεύνηση ανατέθηκε σε πραγματογνώμονες της Τροχαίας οι οποίοι, όχι μόνο δεν απέτρεψαν το «μπάζωμα», αλλά έγραψαν στο πόρισμά τους ότι η έκρηξη προκλήθηκε από τα «άκαυστα» έλαια σιλικόνης.
Η αρχή αυτή, με την επωνυμία ΕΟΔΑΣΑΑΜ (Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών) είχε νομοθετηθεί από την νυν κυβέρνηση αλλά απέκτησε διοίκηση, έξι ολόκληρους μήνες μετά τα Τέμπη, τον Σεπτέμβριο του 2023. Μέσα από αυτή την τοποθέτηση, όμως, προκύπτει μια σειρά από ασυμβίβαστα. Ο δικηγόρος Χρήστος Παπαδημητρίου που τοποθετήθηκε Αναπληρωτής Πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ και αρμόδιος για τον σιδηρόδρομο, έχει στενή σχέση με τον νέο μεταβατικό πρόεδρο του ΟΣΕ Γιάννο Γραμματίδη (αμφότεροι τοποθετήθηκαν από τον νυν Υπουργό Υποδομών και Μεταφορών Χρήστο Σταϊκούρα).
Όπως προκύπτει από τη δημοσιογραφική έρευνα των Data Journalists και επίσημα έγγραφα, ο κ. Παπαδημητρίου ήταν επί σειρά ετών συνεργάτης με το δικηγορικό γραφείο του μεταβατικού προέδρου του ΟΣΕ. Το γεγονός αυτό εγείρει πολλά ερωτήματα, καθώς ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ είναι Οργανισμός που ερευνά και το σιδηροδρομικό δυστύχημα των Τεμπών και ήδη θα έπρεπε να έχει εκδώσει πόρισμα για την τραγωδία. Επομένως τίθεται το ερώτημα πως είναι δυνατόν ο ελεγκτής να συνδέεται με χρόνια επαγγελματική σχέση με τον επικεφαλής του ελεγχόμενου φορέα;
Ο Χρήστος Παπαδημητρίου τοποθετήθηκε στη θέση του αναπληρωτή προέδρου του ΕΟΔΑΣΑΑΜ στις 18 Σεπτεμβρίου του 2023. Είναι δικηγόρος στο επάγγελμα, «εξειδικευμένος σε θέματα ευρωπαϊκού, εμπορικού, τραπεζικού δικαίου» σύμφωνα με όσα αναφέρονται στο βιογραφικό του. Από το 2015 και μετά συνεργάστηκε επί σειρά ετών με τη δικηγορική εταιρεία «Mπαχάς-Γραμματίδης και Συνεργάτες». Πρόκειται για μία από τις πιο γνωστές νομικές εταιρείες των Αθηνών με μεγάλο πελατολόγιο, όπου ο κ. Παπαδημητρίου «παρείχε στο πλαίσιο της δικηγορικής εταιρείας νομικές συμβουλές σε τραπεζικά ιδρύματα και μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες». Με τη μόνη διαφορά ότι συνέταιρος της δικηγορικής εταιρείας είναι ο μεταβατικός πρόεδρος του ΟΣΕ, Γιάννος Γραμματίδης. Ο νέος επικεφαλής του ελεγχόμενου από τον ΕΟΔΑΣΑΑΜ κρατικού φορέα για την τραγωδία στα Τέμπη.
Πιο αναλυτικά όπως προκύπτει από επίσημο έγγραφο της δικηγορικής εταιρείας του 2022, ο κ. Παπαδημητρίου εμφανίζεται ως «Senior Associate – «ανώτερος συνεργάτης» σε υπόθεση που είχε αναλάβει η δικηγορική εταιρεία «Mπαχάς – Γραμματίδης και Συνεργάτες», ενώ αναγράφεται και το ποσό της αμοιβής του για τη συνεργασία.
Σε άλλο έγγραφο της εταιρείας με ημερομηνία Δεκέμβριος του 2021 ο κ. Παπαδημητρίου εμφανίζεται ξανά ως Senior Associate της δικηγορικής εταιρείας, ενώ η επαγγελματική σχέση προκύπτει και από άλλα έγγραφα, όπως για παράδειγμα η νομική εκπροσώπηση πελατών της δικηγορικής εταιρείας.
Δηλαδή ο κ. Παπαδημητρίου διέθετε επί σειρά ετών επαγγελματική σχέση με τον Γιάννο Γραμματίδη ο οποίος τοποθετήθηκε στη θέση αυτή τον περασμένο Απρίλιο με απόφαση του υπουργού Υποδομών και Μεταφορών Χρήστου Σταϊκούρα. Ο Γιάννος Γραμματίδης είναι δικηγόρος, με εξειδίκευση στο ιδιωτικό και δημόσιο διεθνές δίκαιο και επίτιμος Πρόεδρος του Ελληνοαμερικανικού Επιμελητηρίου. Αλλά και για τον κ. Γραμματίδη καταγγέλθηκε ασυμβίβαστο όταν ορίστηκε πρόεδρος, με το σκεπτικό ότι στο παρελθόν παρείχε νομικές συμβουλές στην Hellenic Train.
Όσο για τον Χρήστο Παπαδημητρίου που είναι και συγγραφέας αστυνομικών μυθιστορημάτων, εκτός από τη σύνδεση με τον πρόεδρο του ΟΣΕ, προκύπτει και ένα ακόμη ζήτημα. Σύμφωνα με το βιογραφικό του, από το Μάρτιο του 2016 ήταν Νoμικός Σύμβουλος της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ) για διάφορα θέματα ανταγωνισμού, ευρωπαϊκού, δημοσίου και εμπορικού δικαίου, όπως συμβάσεις προμηθειών, συμβάσεις factoring, franchising κτλ.
Ωστόσο η ΡΑΣ είναι μια ανεξάρτητη αρχή που εποπτεύει την σιδηροδρομική αγορά σε θέματα τήρησης των κανονισμών και διαφύλαξης του ανταγωνισμού. Προφανώς ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ θα πρέπει να ελέγξει και τον ρόλο της ΡΑΣ γεγονός που προκαλεί επίσης ερωτήματα περί ύπαρξης πιθανής σύγκρουσης συμφερόντων στο πρόσωπο του κ. Παπαδημητρίου.
Η απουσία ενός πραγματικά ανεξάρτητου φορέα που θα μπορεί να διερευνά τα αίτια των δυστυχημάτων χωρίς να φοβάται ότι θα δυσαρεστήσει την κυβέρνηση με τα πορίσματά του δεν σχετίζεται μόνο με την κοινή λογική. Επιβάλλεται και από τους ευρωπαϊκούς κανονισμούς ενώ επισημαίνεται και στο πόρισμα που συνέταξε για τα Τέμπη ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων (ERA). Το πόρισμα αυτό παραμένει απόρρητο αν και έχει συνταχθεί από τον Σεπτέμβριο του 2023 και η ελληνική πλευρά έχει κάνει τα σχόλιά της μέσω του Γενικού Γραμματέα Μεταφορών Ιωάννη Ξιφαρά.
Ο Ιωάννης Ξιφαράς είναι ένα από τα κεντρικά πρόσωπα του εγκλήματος των Τεμπών καθώς είναι το μοναδικό μέλος της ιεραρχίας του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών που παραμένει σταθερό στην θέση του από το 2021 έως σήμερα, μετά την παραίτηση του Κώστα Καραμανλή και την απομάκρυνση του Υφυπουργού Υποδομών Γιώργου Καραγιάννη. Ο κ. Ξιφαράς δεν εκλήθη καν να καταθέσει στην εξεταστική της Βουλής που γεννήθηκε και πέθανε πιστή στην θεωρία του ανθρώπινου λάθους.
Πριν αναλάβει Γενικός Γραμματέας Μεταφορών το 2021, ήταν ένα διακεκριμένο στέλεχος της ΔΑΚΕ των Μηχανικών (ΔΚΜ) και στενός συνεργάτης του Προέδρου του ΤΕΕ, Γιώργου Στασινού. Είχε όμως και θέση αμειβόμενου συμβούλου στην ΕΡΓΟΣΕ και μάλιστα σε θέματα εκσυγχρονισμού του δικτύου μέσω των συμβάσεων, όπως η «αμαρτωλή» 717 για σηματοδότηση -τηλεδιοίκηση – ETCS που έμεινε ανολοκλήρωτη και βρέθηκε στο επίκεντρο της έρευνας της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας η οποία έχει ασκήσει κακουργηματικές διώξεις εις βάρος 23 στελεχών. Επισημαίνεται ότι κάποια από αυτά τα κατηγορούμενα στελέχη, υπέγραψαν τις αποφάσεις για την παραλαβή των συστημάτων από την ΕΡΓΟΣΕ, παρά το γεγονός ότι πολλά από αυτά καταστράφηκαν στις πλημμύρες του Daniel.
Επιστρέφοντας στον κ. Ξιφαρά, είναι προφανές ότι ο ίδιος γνώριζε από πρώτο χέρι την κατάσταση του σιδηροδρομικού δικτύου και τις σοβαρότατες ελλείψεις σε θέματα ασφαλούς διαχείρισης. Παρά ταύτα, όταν ήρθε στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών συναίνεσε στην αύξηση των ταχυτήτων παρά την έλλειψη συστημάτων και εκπαιδευμένου προσωπικού και δεν φρόντισε καν να επαναλειτουργήσει η αρχή διερεύνησης των δυστυχημάτων. Αντιθέτως μάλιστα…
Όπως πρόσφατα αποκαλύφθηκε, αφού συνέβη το ατύχημα, ήταν ένα από τα βασικά πρόσωπα (μαζί με τον Περιφερειάρχη Αγοραστό και τον υφυπουργό Τριαντόπουλο) που έδωσαν την εντολή να προχωρήσει το μπάζωμα σε μυστική σύσκεψη της 3ης Μαρτίου 2023. Ταυτόχρονα, ήταν εκείνος που υπέγραψε την απόφαση για να συσταθεί η «ειδική επιτροπή» διερεύνησης που ονομάστηκε «επιτροπή Γεραπετρίτη». Η επιτροπή αυτή δεν ασχολήθηκε καθόλου με το θέμα της έκρηξης μετά την σύγκρουση των αμαξοστοιχιών που συνέβαλε στο να σκοτωθούν περισσότεροι επιβάτες και άνοιξε την συζήτηση για την πιθανότητα παράνομης μεταφοράς εύφλεκτων ουσιών από το εμπορικό τρένο.
Η ποσότητα και η σύσταση των ουσιών αυτών θα μπορούσε να διαπιστωθεί από μια προσεκτική συλλογή στοιχείων από τον τόπο του εγκλήματος, αν δεν είχε προηγηθεί το μπάζωμα. Ενδείξεις για την μεταφορά παράνομων ουσιών θα μπορούσε, όμως, να προκύψει και από τις κάμερες ασφαλείας που διαθέτει ο ΟΣΕ σε διάφορα σημεία του δικτύου, από τα οποία πέρασε η εμπορική αμαξοστοιχία. Όμως, όπως παραδέχθηκε ο μεταβατικός (επί 15 μήνες) διευθύνων σύμβουλος του ΟΣΕ Παναγιώτης Τερεζάκης, το υλικό από τις κάμερες αυτές διαγράφηκε επειδή πέρασαν 14 μέρες και δεν ζητήθηκαν από τον ανακριτή. Επίσης ο κ.Τερεζάκης είναι ο βασικός χειριστής των ηχογραφημένων συνομιλιών μεταξύ σταθμάρχη Λάρισας και μηχανοδηγών, όπου λειτούργησε η γνωστή μονταζιέρα.
Το παράδοξο είναι ότι ο κ. Τερεζάκης, πριν αναλάβει την διοίκηση του ΟΣΕ, πληρωνόταν για να προσφέρει συμβουλές σε θέματα ασφαλείας μέσω εργολαβικής εταιρείας στον πρόεδρο και διευθύνοντα σύμβουλο Σπύρο Πατέρα που παραιτήθηκε μετά τα Τέμπη. Το άλλο παράδοξο που επίσης γεννά θέματα σύγκρουσης συμφερόντων είναι το γεγονός ότι ο παραιτηθείς κ.Πατέρας όχι μόνο συνέχισε να υπογράφει αποφάσεις μέχρι να αναλάβει ο κ. Τερεζάκης στις 17/3/23, αλλά εξακολούθησε επί μήνες να έρχεται στα γραφεία διοίκησης του ΟΣΕ (κατά πληροφορίες συνεχίζει ακόμη) αν και εναντίον του έχει ασκηθεί ποινική δίωξη με εγγύηση 50.000 ευρώ.
Τα ασυμβίβαστα για την Hellenic Train, πάντως, δεν προκύπτουν πρώτη φορά. Πριν συμβούν τα Τέμπη και οι Ιταλοί μετατραπούν σε αποδιοπομπαίους τράγους, όταν ακόμη διαπραγματεύονταν την σύμβαση που έγινε νόμος του κράτους το 2022 για να εισπράξει η Hellenic Train επιδότηση 750 εκατομμυρίων ευρώ σε βάθος 15ετίας, κατεγράφη ένα ακόμη. Ο δικηγόρος Γιώργος Κροκίδας που είναι νομικός σύμβουλος της Hellenic Train, ήταν τότε ταυτόχρονα και νομικός σύμβουλος στο Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών.
Ένα έγκλημα δεν απαιτεί μόνο τιμωρία των ενόχων αλλά και εντοπισμό των βαθύτερων αιτίων που το προκάλεσαν, ώστε να μην επαναληφθεί. Η διερεύνηση του εγκλήματος των Τεμπών έχει σημαδευτεί από αλλεπάλληλους εκτροχιασμούς των πρωτοκόλλων που ισχύουν διεθνώς και επιβάλλουν συστηματική εργασία από ειδικευμένο προσωπικό, χωρίς ασυμβίβαστα και εξαρτήσεις αλλά με ισχυρή εξουσιοδότηση και εντολή να μην μείνει τίποτε αναπάντητο. Οι διερευνητές του ΕΟΔΑΣΑΑΜ θα έπρεπε όχι μόνο να βρίσκονται στα Τέμπη από την πρώτη στιγμή αλλά να έχουν πρόσβαση στο υλικό που θα έπρεπε να είχε κατασχεθεί από την πρώτη μέρα στα γραφεία όλων των εμπλεκόμενων φορέων.
Αντιθέτως, ο ΕΟΔΑΣΑΑΜ παραμένει χωρίς στελέχωση, με λιγοστούς υπαλλήλους. Εκτός από τον αναπληρωτή πρόεδρο Χρήστο Παπαδημητρίου, ένας ακόμη διερευνητής Τεχνικής Εκπαίδευσης έχει αποσπαστεί επίσης από την ελεγχόμενη ΡΑΣ και άλλος ένας είναι ηλεκτρολόγος απόφοιτος Λυκείου. Η κοινωνία απαιτεί ασφαλή σιδηρόδρομο αλλά στους εμπλεκόμενους φορείς φαίνεται πως με ασφάλεια λειτουργούν μόνον οι «περιστρεφόμενες πόρτες»…
