Του Σάββα Καλεντερίδη
Στο προηγούμενο άρθρο μας αναφερθήκαμε στον πόλεμο του Κόλπου του 1991 και στην εισβολή των ΗΠΑ και των συμμάχων της στο Ιράκ το 2003, που οδήγησε στην ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν και την αναγνώριση της Αυτόνομης Διοίκησης του Κουρδιστάν, με το Σύνταγμα του 2005.
Επίσης, αναφερθήκαμε στον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στη Συρία το 2011, στην εμφάνιση του Ισλαμικού Κράτους και τη συνεργασία των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας, πρώτα με τις Δυνάμεις Προστασίας του Λαού (YPG) και μετά με τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας (SDF), μια συνεργασία που δρα υποστηρικτικά στη λειτουργία του αυτόνομου κουρδικού κράτους, που λειτουργεί de facto, στη ΒΑ Συρία, ενώ υπάρχουν προσδοκίες για την αναγνώριση της αυτονομίας με το νέο Σύνταγμα της χώρας.
Οι εξελίξεις αυτές έχουν χαρακτηριστεί από την Άγκυρα και κυρίως από το βαθύ τουρκικό κράτος ότι υπονομεύουν την ενότητα και την εδαφική ακεραιότητα της Τουρκίας. Τη θέση αυτή έχει ενστερνιστεί και ο ίδιος ο Ερντογάν, ο οποίος έχει εκφράσει επανειλημμένα την αντίθεσή του στη συνεχιζόμενη συνεργασία των ΗΠΑ με τις Δημοκρατικές Δυνάμεις της Συρίας.
Το τελευταίο διάστημα διανοούμενοι στην Τουρκία, που έχουν σχέσεις με το βαθύ κράτος, εμφανίζονται εξαιρετικά ανήσυχοι με την πορεία των εξελίξεων στη Μέση Ανατολή.
Συγκεκριμένα, θεωρούν ότι υπάρχει ένα υπερκρατικό σχέδιο, με βάση το οποίο έγιναν οι επιχειρήσεις μετασχηματισμού του Ιράκ και της Συρίας σε ομοσπονδίες, και ότι το σχέδιο αυτό προβλέπει, επίσης, τον μετασχηματισμό του Ιράν και της Τουρκίας, με δημιουργία αυτόνομων περιοχών και στις χώρες αυτές, που φιλοξενούν εθνικές ομάδες που ανέρχονται σε πολλά εκατομμύρια.
Οι ίδιοι κύκλοι στην Άγκυρα θεωρούν ότι η επίθεση της ισραηλινής αεροπορίας στο προξενείο του Ιράν στη Δαμασκό έγινε σκόπιμα, για να υποχρεωθεί το Ιράν να απαντήσει και στη συνέχεια να δοθεί η ευκαιρία στο Ισραήλ να απαντήσει με τη σειρά του, να ξεσπάσει ένας πόλεμος Ιράν – Ισραήλ, τον οποίον σχεδιάζει εδώ και χρόνια ο Νετανιάχου, να υποχρεωθούν να εμπλακούν οι ΗΠΑ, για να ακολουθήσουν η ανατροπή του καθεστώτος των ιερωμένων μουσουλμάνων και ο μετασχηματισμός του Ιράν σε μια ομοσπονδία. Στην ομοσπονδία αυτή θα αναγνωριστούν αυτόνομες περιοχές στους Κούρδους, στους Αζέρους και τους Μπαλούτσι.
Οι Τούρκοι διανοούμενοι θεωρούν ότι μετά το Ιράν θα ανοίξει ο δρόμος για αντίστοιχο «μετασχηματισμό» και της Τουρκίας, κάτι που απαγορεύεται από τα τέσσερα πρώτα άρθρα του υφισταμένου Συντάγματος. Οι ίδιοι κύκλοι επισημαίνουν ότι η οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Τουρκία σήμερα έχει πολλές ομοιότητες με την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία επί Αβδούλ Χαμίτ του Β΄ και επί των Νεότουρκων, τότε που αφού πρώτα έχασε τις κτήσεις της στη Βαλκανική, με τον Βαλκανικό Πόλεμο, στη συνέχεια οδηγήθηκε στη διάλυση, χάνοντας τα πάντα, εκτός από τα εδάφη της σημερινής Τουρκίας.
Επίσης, οι διανοούμενοι, που ανησυχούν από την πορεία των εξελίξεων, επισημαίνουν ότι η στάση που τήρησαν οι τουρκικές κυβερνήσεις και το κράτος μέχρι τώρα απέναντι στα είκοσι εκατομμύρια των Κούρδων της Τουρκίας, καίγοντας τέσσερις χιλιάδες χωριά, υποχρεώνοντας εκατομμύρια απ’ αυτούς να μεταναστεύσουν στο εσωτερικό ή στο εξωτερικό, η απαγόρευση διδασκαλίας της μητρικής τους γλώσσας, οι φυλακίσεις και οι βασανισμοί Κούρδων πολιτικών και διανοουμένων, δημιουργούν ένα κλίμα που ευνοεί την αυτονομία, αντί της συνεννόησης με το τουρκικό κράτος.
Ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να υιοθετήσει κανείς αβίαστα αυτά που εκφράζουν με άρθρα και ομιλίες τους στις τηλεοράσεις σοβαροί Τούρκοι διανοούμενοι, όμως, σε κάθε περίπτωση, είναι ενδιαφέρον και αξίζει τον κόπο όταν παρατηρούμε και αναλύουμε τις εξελίξεις να λαμβάνουμε υπ’ όψιν μας και αυτές τις απόψεις.
Άλλωστε, ο ίδιος ο Ερντογάν, όταν έλεγε ότι «αν μείνουμε άπραγοι, θα χάσουμε εδάφη, γι’ αυτό πρέπει να ακολουθήσουμε ενεργή πολιτική και να εξουδετερώσουμε τις απειλές εκτός της επικράτειάς μας», εννοούσε αυτό ακριβώς που επικαλούνται οι Τούρκοι διανοούμενοι εκφραστές των ανησυχιών του βαθέος κράτους.
Όσον αφορά το ερώτημα που θέτουμε στην επικεφαλίδα του άρθρου, με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα, μάλλον σειρά έχει το Ιράν. Η Τουρκία μπορεί να περιμένει…
(Το άρθρο γράφτηκε πριν από την επίθεση του Ιράν στο Ισραήλ)
