Η τρέχουσα γεωπολιτική αστάθεια εντείνει τη στρατηγική σημασία των σιδηροδρόμων, καθώς εντείνεται η ανάγκη για εναλλακτικές θαλάσσιες αλλά και χερσαίες οδεύσεις των εμπορευμάτων
Του Γιάννη Χατζηθεοδοσίου*
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο ο σιδηρόδρομος αποτελεί ένα από τα πιο ασφαλή, οικονομικά και φιλικά προς το περιβάλλον μέσα μεταφοράς για επιβάτες, αλλά και για εμπορεύματα. Σήμερα, σε όλη την Ευρώπη, αυξάνονται οι επενδύσεις σε νέας τεχνολογίας τρένα, δημιουργούνται νέες συνδέσεις μεταξύ χωρών και πόλεων, ενισχύεται σταθερά η επιβατική κίνηση. Η τρέχουσα γεωπολιτική αστάθεια και ιδιαίτερα η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα εντείνει τη στρατηγική σημασία των σιδηροδρόμων, καθώς εντείνεται η ανάγκη για εναλλακτικές θαλάσσιες αλλά και χερσαίες οδεύσεις των εμπορευμάτων.
Σε αυτό το περιβάλλον, η Ελλάδα φαίνεται μέχρι στιγμής να χάνει το τρένο. Η τραγωδία στα Τέμπη και οι καταστροφές που προκάλεσαν οι πλημμύρες στη Θεσσαλία αποκάλυψαν με τον πιο δραματικό τρόπο χρόνια προβλήματα, που σχετίζονται με τη λειτουργία των σιδηροδρομικών μεταφορών στη χώρα μας.
Εξαιτίας αυτών θρηνήσαμε δεκάδες ανθρώπινες ζωές, η εμπιστοσύνη των επιβατών στον σιδηρόδρομο υπέστη ανεπανόρθωτο πλήγμα, η Ελλάδα έμεινε για μήνες πρακτικά χωρίς δίκτυο.
Σήμερα, η εικόνα των υποδομών και της οργάνωσης των σιδηροδρόμων παραμένει απογοητευτική. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat για τις σιδηροδρομικές μετακινήσεις, το τρίτο τρίμηνο του 2023 τα τρένα στην Ελλάδα μετέφεραν 158.000 τόνους εμπορευμάτων, από 142.000 τόνους το πρώτο τρίμηνο, όταν έγινε και η τραγωδία στα Τέμπη. Πρόκειται για φορτία μειωμένα κατά 50% σε σύγκριση με προηγούμενα χρόνια, καθώς -ενδεικτικά- το τρίτο τρίμηνο του 2021 μεταφέρθηκαν 390.000 τόνοι εμπορευμάτων. Αντίστοιχα σημειώνεται μείωση και του αριθμού των επιβατών, από 4.366.000 επιβάτες το τελευταίο τρίμηνο του 2022, σε 3.037.000 το τρίτο τρίμηνο του 2023. Η Ελλάδα είναι 19η στην Ε.Ε. των 27 όσον αφορά το ενεργό σιδηροδρομικό δίκτυο, το μερίδιο του σιδηροδρόμου στις εμπορευματικές μεταφορές είναι 1,8% έναντι 17,3% που είναι ο μέσος όρος στην Ε.Ε., ενώ ακόμη χαμηλότερο είναι το ποσοστό στις επιβατικές μεταφορές, μόλις 0,9% έναντι 7,9% στην Ε.Ε.
Τα στοιχεία αυτά δείχνουν πόσο πίσω βρίσκεται η χώρα μας σε σύγκριση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Αναδεικνύουν ακόμη πιο επιτακτικά την ανάγκη να αναβαθμιστεί ριζικά η λειτουργία των σιδηροδρομικών μεταφορών με όρους ασφάλειας, αξιοπιστίας και ανταγωνιστικότητας.
Η ανάταξη και η επαναλειτουργία των δικτύων που καταστράφηκαν είναι επιβεβλημένη, αλλά όχι αρκετή.
Εξίσου απαραίτητο είναι να επιταχυνθούν οι επενδύσεις που ενισχύουν την πολυτροπικότητα των μεταφορών, συνδέοντας το εθνικό σιδηροδρομικό δίκτυο με κρίσιμες εγκαταστάσεις για την εφοδιαστική αλυσίδα καθώς και με τα δίκτυα των Βαλκανίων και της υπόλοιπης Ευρώπης.
Η Πολιτεία παρουσίασε πρόσφατα ένα σχέδιο για την αναβάθμιση του δικτύου και την αναδιοργάνωση της λειτουργίας των σιδηροδρόμων, με χρηματοδότηση από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αναμένουμε να δούμε αν τα έργα και οι αλλαγές που εξαγγέλθηκαν θα υλοποιηθούν έγκαιρα στην πράξη.
*Πρόεδρος ΕΕΑ και επίτιμος διδάκτορας ΠΑ.ΠΕΙ.
