Του Θανάση Κ.
Η ενεργειακή πολιτική, αυτό δηλαδή που ΔΕΝ έχουμε σήμερα, εμείς ως “Δύση” είναι κάτι που χρειάζεται μακροχρόνιο προγραμματισμό.
Ρεαλιστικό προγραμματισμό. Όχι να ζωγραφίζουμε “αγγέλους στ’ άστρα”.
Ούτε να δίνουμε διέξοδο σε παιδαριώδεις ιδεοληψίες τύπου… “Γκρέτας”.
Προγραμματισμός σημαίνει να καταλάβουμε δύο τρία πράγματα, πριν απ’ όλα:
* Πρώτον, ότι όλη η πρόοδος που σημειώθηκε στην ανθρωπότητα τους τελευταίους δύο αιώνες, οφείλεται στο ότι – η “Δύση” κυρίως – κατάφερε να τιθασεύσει και να απελευθερώσει την Ενέργεια. Και μάλιστα να την καταστήσει “φθηνή” – δηλαδή προσιτή σε όλους, ή έν πάση περιπτώσει σε όλο και περισσότερους.
Τίποτε απ’ όσα βλέπουμε γύρω μας (και τα θεωρούμε “δεδομένα” πλέον – κακώς!) δεν θα υπήρχε, αν δεν είχαμε στη διάθεσή μας άφθονη ενέργεια.
Κάτι που δεν συνέβαινε σε όλες τις προηγούμενες ιστορικές φάσεις της ανθρωπότητας.
— Την εποχή της ενεργειακής αφθονίας, δηλαδή τους τελευταίους δύο αιώνες, το προσδόκιμο ζωής των ανθρώπων τριπλασιάστηκε!
— Και το βιοτικό επίπεδο ανέβηκε κατακόρυφα.
— Και το μορφωτικό επίπεδο επίσης αυξήθηκε.
— Και η διάχυση γνώσης-ευημερίας έφτασε σε πρωτοφανή επίπεδα.
Ασφαλώς, όλα τα καλά πράγματα έχουν και “παρενέργειες”. Τέτοιες παρενέργειες διορθώνονται – και πρέπει να διορθωθούν.
Δεν επικαλείσαι τις παρενέργειες για να… καταργήσεις την πρόοδο.
Όπως ακριβώς δεν επικαλείσαι τις παρενέργειες της τεχνολογίας, ας πούμε τα όπλα μαζικές καταστροφής, ως πρόσχημα για να οδηγηθούμε ξανά στην εποχή των σπηλαίων, έτσι δεν επικαλείσαι και τις παρενέργειες της ενεργειακής αφθονίας (περιβαλλοντικές κλπ.) για να οδηγήσεις ξανά σε προ-νεωτερικές καταστάσεις ενεργειακής ένδειας…
* Το δεύτερο που πρέπει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι στον πυρήνα αυτής της ενεργειακής απελευθέρωσης της ανθρωπότητας (κυρίως επίτευγμα του Δυτικού πολιτισμού), βρίσκονται οι υδρογονάνθρακες.
Δηλαδή το κάρβουνο αρχικά, το πετρέλαιο αργότερα και το αέριο σήμερα πλέον.
Το κάρβουνο και το “έλαιον της πέτρας” ήταν γνωστά από την περίοδο της αρχαιότητας. Αλλά δεν είχαν χρησιμοποιηθεί ποτέ μαζικά ως πηγή πλούτου.
Η τεχνολογία, δηλαδή η συστηματική εφαρμογή της επιστημονικής γνώσης, αναπτύχθηκε εκπληκτικά, όταν χρησιμοποιήθηκε κάρβουνο στην αρχή, για να παράξει ενέργεια, άρα και πλούτο.
Η ενέργεια από υδρογονάνθρακες είναι πεπερασμένη έτσι κι αλλιώς. Και κάποια στιγμή θα αντικατασταθεί από άλλες μορφές ενέργειας. Όπως το κάρβουνο αντικαταστάθηκε από το πολύ πιο “καθαρό” πετρέλαιο. Και το πετρέλαιο ήδη αντικαθίσταται σταδιακά από το πολύ πιο “καθαρό” αέριο.
Η ενεργειακή αντικατάσταση προχωρά από πιο ρυπογόνες σε πιο “καθαρές” μορφές. Που είναι ταυτόχρονα πιο “αποδοτικές”.
Αλλά η ενεργειακή αντικατάσταση δεν μπορεί να προχωρήσει οδηγώντας στην οικειοθελή ενεργειακή φτωχοποίηση.
Ενέργεια-Τεχνολογία-Πρόοδος είναι τρείς έννοιες που έγιναν αξεχώριστες στην δυναμική των σύγχρονων κοινωνιών.
Χωρίς μια απ’ αυτές, καταρρέουν και οι τρείς – και μαζί ολόκληρο το “νεωτερικό” υπόδειγμα. Μαζί καταρρέει και η δημοκρατία και η κοινωνική σταθερότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα και η διεθνής ισορροπία. Όλα!
Πράγμα που σημαίνει ότι λύσεις στα προβλήματα μπορούν να βρεθούν μόνο στο βαθμό που η Τεχνολογία απελευθερώνει ασφαλή φθηνή Ενέργεια και την καθιστά προσιτή σε όλο και περισσότερους. Κάθε άλλο, είναι επικίνδυνη ιδεοληψία.
Άρα η Ενέργεια είναι πια θεμελιώδης έννοια για την ύπαρξη των κοινωνιών μας.
Και μια στρατηγική για την Ενέργεια έχει τρία προαπαιτούμενα:
— Πρώτον, την διασφάλιση φθηνής ενέργειας. Φθηνή με την έννοια ότι είναι το ίδιο ή περισσότερο φθηνή κάθε στιγμή, απ’ ό,τι η ενέργεια για τους ανταγωνιστές μας.
— Δεύτερον, τη διασφάλιση του εφοδιασμού σε φθηνή ενέργεια σε βάθος χρόνου. Όχι μόνο για την επόμενη χρονιά. Οι επενδύσεις κεφαλαίου γίνονται με προοπτική απόδοσης τουλάχιστον δύο δεκαετιών. Και οι επενδύσεις σε υποδομές ενέργειας (μονάδες παραγωγής και μεταφοράς) γίνονται σε ακόμα μεγαλύτερο βάθος χρόνου (τουλάχιστον τεσσάρων δεκαετιών).
Γι’ αυτό το λόγο, το χρονικό διάστημα του Ενεργειακού Προγραμματισμού είναι συνήθως πολύ μεγάλο: εκτείνεται από ένα τρίτο ως μισό αιώνα. Δηλαδή οι αποφάσεις που παίρνουμε σήμερα σε σοβαρά ενεργειακά θέματα, θα επηρεάσουν καθοριστικά τις επόμενες δύο γενιές!
— Τρίτον, τη διαθεσιμότητα σε τεχνολογία και τη συνεχή εξέλιξη της τεχνολογίας. Δεν μπορούμε να “παντρευόμαστε” τεχνολογίες που είναι διαθέσιμες μεν, αλλά είναι πια ξεπερασμένες. Και δεν μπορούμε να προσχωρούμε σε τεχνολογίες που μοιάζουν “καινοτόμες”, αλλά δεν είναι διαθέσιμες ακόμα. – βρίσκονται σε στάδιο σχεδιασμού (drawing room phase) ή σε στάδιο πειραματισμού (experimental phase).
Είναι απαραίτητο να βασιστούμε, σε τεχνολογίες που είναι “ώριμες” (όχι απλώς “πειραματικές”), αλλά και που έχουν περιθώρια να εξελιχθούν πολύ (δεν έχουν αρχίσει να γίνονται “ξεπερασμένες”). Κι αυτή την ισορροπία δεν είναι εύκολο να τη βρούμε πάντα.
Τα τρία προαπαιτούμενα που ήδη ανέφερα – φθηνή ενέργεια, ασφαλής εφοδιασμός σε ενέργεια και σε βάθος χρόνου και τεχνολογία “ώριμη”, αλλά με μεγάλα περιθώρια καινοτομίας ακόμα – δεν αποτελούν ακόμα την “ουσία” του Ενεργειακού Προγραμματισμού. Είναι όμως, απαραίτητα για να προχωρήσεις στο επόμενο βήμα:
Ενεργειακός Προγαμματισμός σημαίνει πάνω απ’ όλα, να υπολογίσεις τις ενεργειακές ανάγκες σου στο μέλλον (των επόμενων δεκαετιών). Και να βρεις λύσεις ή – συνηθέστερα – συνδυασμούς βέλτιστων λύσεων, για να καλύψεις αυτές τις μελλοντικές ανάγκες. Στην καλύτερη και στη χειρότερη περίπτωση…
Για να σας δώσω ένα πολύ απλοϊκό παράδειγμα:
Ας πούμε ότι έχω στόχο να αναπτύσσομαι ως χώρα με μέσο ρυθμό 3% (σε όρους ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΑΕΠ) τις επόμενες δεκαετίες (για να καλύψω την αναπτυξιακή υστέρηση που έχω, με άλλες χώρες τις οποίες θέλω να φτάσω).
Κι ας υποθέσουμε ότι για κάθε 1% ανάπτυξης που επιτυγχάνω χρειάζομαι μιάμιση φορά αναλογικά περισσότερη ενέργεια. Δηλαδή 1,5% αύξηση σε ενέργεια ετησίως.
Αυτό σημαίνει ότι σε δέκα χρόνια θα χρειάζομαι 55% περισσότερη ενέργεια απ’ ό,τι σήμερα και σε 20 χρόνια θα χρειάζομαι δυόμιση φορές περισσότερη ενέργεια απ’ ό,τι σήμερα! Αλλιώς οι αναπτυξιακοί μου στόχοι δεν θα επιτευχθούν ποτέ…
Κι ακόμα χρειάζομαι υποδομές, ώστε αυτή η ενέργεια να είναι φθηνή (και το κόστος της ανταγωνιστικό).
Κι ότι θα μπορώ να τη βρίσκω χωρίς να με εκβιάζουν δύστροποι “πάροχοι” στο εξωτερικό, ή δυσμενείς συγκυρίες στην παγκόσμια αγορά ή ανατροπές σε γεωπολιτικές ισορροπίες.
Κι ότι η ενέργεια που θα παράγεται κεντρικά θα φτάνει παντού, και θα δίνει ευκαιρίες και ευημερία σε όλους.
Κι ότι θα αξιοποιεί όλες τις διαθέσιμες καινοτομίες που θα υπάρξουν στο μεταξύ…
Βλέπετε ότι οι απλοϊκές υποθέσεις που χρησιμοποίησα ήδη μου επιβάλλουν πολύ φιλόδοξους στόχους και με ωθούν σε κατευθύνσεις γεωπολιτικών συμμαχιών, διαφοροποίησης τεχνολογιών και πρώτων υλών, επενδύσεις σε μακροχρόνιες υποδομές και συνδυασμούς ανάπτυξης πόρων και εξοικονόμησης ενέργειας, που σήμερα δεν είναι προφανείς.
Όλα αυτά, ηγεσίες που έχουν… ορίζοντα τετραετίας, δεν μπορούν ούτε να τα διανοηθούν. Πολύ περισσότερο να τα κάνουν…
Αν τώρα λάβετε υπ’ όψιν ότι οι Ευρωπαϊκές κοινωνίες έχουν θέσει ως “στόχο” να μπουν στην λεγόμενη 4η Βιομηχανική Επανάσταση (ρομποτική, αλγόριθμοι, εκτεταμένοι αυτοματισμοί, internet of things κλπ), αυτό σημαίνει ότι οι πραγματικές τους ανάγκες σε ενέργεια θα είναι όχι μιάμιση φορά η ετήσια άνοδος σε ΑΕΠ, αλλά τουλάχιστον διπλάσια! Κι ότι το ΑΕΠ θα αναπτύσσεται με πολύ ταχύτερους ρυθμούς κατά μέσον όρο…
Οπότε σε δέκα χρόνια θα χρειαζόμαστε από 80% -100% παραπάνω ενέργεια απ’ ό,τι σήμερα! Και σε είκοσι χρόνια θα χρειαζόμαστε 3,5 με 4 φορές ενέργεια απ’ ότι σήμερα. Και αναφέρω τον ορίζοντα 10ετίας ή 20ετίας, που μπορεί να ακούγεται πολύ “μακρινός”, αλλά το τι θα συμβαίνει τότε, όταν μιλάμε για “ενέργεια”, θα εξαρτηθεί από αποφάσεις που παίρνουμε ΣΗΜΕΡΑ! Για να μη πω πως έχουμε ήδη αργήσει…
* Η στρατηγική της “πράσινης μετάβασης” στην Ευρώπη (την οποία άπαντες έσπευσαν να αποδεχθούν, χωρίς να την πολυσκεφτούν) δεν έχει κάνει τίποτε απ’ όλα αυτά! Κι εδώ είναι το θέμα…
Ξεκίνησε ακριβώς ανάποδα: Έθεσε ως στόχο να απεξαρτηθεί από τους υδρογονάνθρακες συνολικά ως το 2050! Όχι μόνο από το κάρβουνο και το πετρέλαιο, αλλά και από το αέριο – ακόμα κι από την παραγωγή υδρογόνου (ως “αποθήκευση ενέργειας”) από αέριο.
Ακόμα κι από τεχνολογίες που χρησιμοποιούν ως πηγή υδρογονάνθρακες παγιδεύοντας το διοξείδιο του άνθρακα…
Οι τεχνολογίες για να απεξαρτηθούμε πλήρως από τους υδρογονάνθρακες δεν υπάρχουν ακόμα. Για την ακρίβεια δεν υπάρχουν οι τεχνολογίες για να λύσουμε όλα τα προβλήματα που παρουσιάζουν οι Ανανεώσιμες Ενέργειας (ΑΠΕ) ως μοναδική πηγή ενέργειας (διακοψιμότητα, αποθήκευση, διασυνδεσιμότητα κλπ.)
Ξεκινάμε μια μεγάλη “ανατροπή”, χωρίς να έχουμε ήδη την απαραίτητα τεχνολογία…
Είναι σαν να ξεκινάμε με στόχο να πάμε στη σελήνη, χωρίς να έχουμε ακόμα λύσει το πρόβλημα πώς θα καταφέρουμε να ξεπεράσουμε τη γήινη βαρύτητα…
Κι ύστερα έκαναν και το επόμενο λάθος:
Απέρριψαν όλες τις “ενδιάμεσες λύσεις” που θα επέτρεπαν πραγματική αλλά σταδιακή μείωση της εξάρτησης από υδρογονάνθρακες με άλλες λύσεις.
Απέκλεισαν και την πυρηνική ενέργεια και την υδροηλεκτρική ενέργεια (που δεν εκλύουν καθόλου διοξείδιο του άνθρακα) και τις τεχνολογίες παγίδευσης του άνθρακα από αέριο (που μειώνουν δραστικά, αλλά δεν καταργούν τις “εκπομπές” κλπ.).
Κι έτσι, ουσιαστικά σταμάτησαν τόσο τις έρευνες για ανακάλυψη νέων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (αφού δεν πρόκειται ποτέ να τα χρησιμοποιήσουν) και τις υποδομές για να πάψουν να χρησιμοποιούν αποκλειστικά ρωσικό αέριο (αφού σε λίγα χρόνια δεν θα χρησιμοποιούν καθόλου φυσικό αέριο – υποτίθεται).
Κι έτσι έχουμε κυβερνήσεις που διακηρύσσουν ότι θα εγκαταλείψουν εντελώς τους υδρογονάνθρακες ως το 2050, και στο μεταξύ κλείνουν τα πυρηνικά εργοστάσια που αποτελούν τη μία ρεαλιστική εναλλακτική τους, δεν προχωρούν ή σιωπηλά εγκαταλείπουν και τα υδροηλεκτρικά (που αποτελούν την άλλη εναλλακτική τους) κι ύστερα εγκαταλείπουν κι όλες τις επενδύσεις που θα μπορούσαν να τους απεξαρτήσουν από σημερινούς πάροχους ενέργειας (όπως η Ρωσία). Κι ακόμα εγκατέλειψαν κι όλες τις μονάδες δέσμευσης άνθρακα από αέριο κλπ, που θα τους επέτρεπε ρεαλιστικά να μειώσουν τις εκπομπές μέχρι να καταργήσουν εντελώς τους υδρογονάνθρακες.
Κι ακόμα φορολόγησαν αγρίως τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα (από υδρογονάνθρακες που δεν μπορούν ακόμα να παραμερίσουν)
και επιδότησαν γενναιόδωρα επενδύσεις σε ΑΠΕ (στις οποίες δεν μπορούν ακόμα να βασιστούν)
κι έφτιαξαν κι ένα σύστημα τιμολόγησης της ενέργειας που δημιουργεί ολιγοπωλιακή εξάρτηση από ΑΠΕ στο εσωτερικό της Ευρώπης, αυξάνοντας έτσι την τιμή της ενέργειας συνολικά – καθώς και την εξάρτηση από το “φτηνό” ρωσικό αέριο στο εξωτερικό,
αποθαρρύνοντας κάθε άλλη κατεύθυνση, κάθε διαφορετική καινοτομία, κάθε συνδυασμό που μπορούσε να βρεί λύσεις…
Μ’ άλλα λόγια προχώρησαν στο χάος κόβοντας τις γέφυρες πίσω τους…
Η στρατηγική πράσινης μετάβασης ήταν τόσο ανόητη, που οδήγησε στην πρώτη αναποδιά να επιστρέψουν στο… κάρβουνο (που είναι η πιο βρόμικη μορφή υδρογονάνθρακα) και στα πυρηνικά (που μέχρι τώρα “καταργούσαν”).
Κι ακόμα να μην μπορούν να αποφύγουν να… ξεπαγιάσουν!
Οι “πιο αναπτυγμένες οικονομίες του κόσμου” (υποτίθεται)…
ΥΓ.1 Μετά από “επιδοτούμενες” ενδύσεις εκατοντάδων δισεκατομμυρίων σε ΑΠΕ έχουμε σήμερα 10-20% σε εγκατεστημένη ισχύ από ΑΠΕ στην Ευρώπη, χωρίς να υπολογίζουμε βέβαια τις μηχανές εσωτερικής καύσεως (των αυτοκινήτων). Και χωρίς να υπολογίζουμε ότι η εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ δεν παράγει συνεχώς, άρα δεν είναι συγκρίσιμη με τις υπόλοιπες (θερμικές ή πυρηνικές μονάδες) που παράγουν συνεχώς…
Μετά από κολοσσιαίες επιδοτήσεις η συμμετοχή των ΑΠΕ σε παραγόμενη ενέργεια είναι λιγότερη από 6% της συνολικής κατανάλωσης! Και γύρω στο 3-4% διεθνώς.
Κι αν δεν υπήρχαν (ή αν σταματούσαν ξαφνικά) οι επιδοτήσεις, δεν θα υπήρχαν ούτε αυτές.
ΥΓ.2 Την ίδια στιγμή η Κίνα (που είναι η δεύτερη πιο ρυπογόνα χώρα στον κόσμο) φτιάχνει 70 εργοστάσια κάρβουνου το χρόνο (!), και δεσμεύεται να πάψει να αυξάνει (όχι να μειώσει) τις εκπομπές μετά το 2035. Και η Ινδία τα ίδια. Τώρα και η Αφρική…
Και όλες οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες συνασπίζονται εναντίον της Ευρώπης – την ώρα που τις χρειαζόταν περισσότερο για να σπάσει την εξάρτησή της από τη Ρωσία!
Θέλουμε να “σώσουμε” τον κόσμο, αλλά χωρίς τον υπόλοιπο κόσμο!
Με δύο λόγια: Πράσσειν άλογα!
(Προσέξτε: η ορθογραφία είναι σωστή).
